Η πριγκίπισσα και το μπιζέλι

Αποκλειστικός δωρητής ΚΠΙΣΝ

Η Εθνική Λυρική Σκηνή και το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος παρουσιάζουν, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, μια μελωδική παιδική όπερα του 20ού αιώνα, του Αυστριακού συνθέτη Ερνστ Τοχ. Η πριγκίπισσα και το μπιζέλι θα παρουσιαστεί στα ελληνικά, στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, από τις 25 Νοεμβρίου και για οκτώ πρωινές παραστάσεις, σε μουσική διεύθυνση και μετάφραση του Νίκου Βασιλείου και σε σκηνοθεσία και χορογραφία της Αποστολίας Παπαδαμάκη. 

Η παράσταση πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.

Η διάσημη ιστορία του Δανού παραμυθά Χανς Κρίστιαν Άντερσεν Η πριγκίπισσα και το μπιζέλι, που μιλά για την πριγκίπισσα που ήταν τόσο ευαίσθητη ώστε να ενοχλείται από ένα μπιζέλι κρυμμένο κάτω από αλλεπάλληλα στοιβαγμένα στρώματα, ενέπνευσε τον Αυστριακό συνθέτη Ερνστ Τοχ (Βιέννη, 1887 – Καλιφόρνια, ΗΠΑ, 1964), ο οποίος έγραψε το 1927 μια παιδική όπερα σε λιμπρέτο του Μπέννο Έλκαν. Με σπουδές φιλοσοφίας, ιατρικής και μουσικής, ο Τοχ εργάστηκε ως πιανίστας, συνθέτης και καθηγητής. Τη δεκαετία 1920-1930 υπήρξε ιδιαίτερα καταξιωμένος συνθέτης στη Γερμανία, όμως με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το 1933 βρέθηκε στο Παρίσι και στο Λονδίνο, και κατέληξε στη Νέα Υόρκη, όπου τιμήθηκε με το Βραβείο Πούλιτζερ για την Τρίτη Συμφωνία του (1954) και έλαβε δύο υποψηφιότητες για Όσκαρ κινηματογραφικής μουσικής, το 1942 και το 1945.

Ο Τοχ ανήκει στους εκφραστές του μοντερνισμού, όπως αυτός διαμορφώθηκε κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Η μουσική του γλώσσα χαρακτηρίζεται από αρμονική ελευθερία, στοιχεία αβανγκάρντ, ιδιαίτερους συνδυασμούς ορχηστρικών χρωμάτων, μελωδικών στιλ και ρυθμών, ενώ ταυτόχρονα στο συγκεκριμένο έργο αξιοποιεί τα παραδοσιακά δομικά στοιχεία της όπερας: άριες, ντουέτα κλπ. Η όπερα πρωτοπαρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Μπάντεν-Μπάντεν το 1927, σημείωσε μεγάλη επιτυχία και έκτοτε έχει ενταχθεί στο δραματολόγιο των περισσότερων λυρικών θεάτρων στον κόσμο.

Η ιστορία του έργου έχει ως εξής: Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας Πρίγκιπας που ήθελε να παντρευτεί μια αληθινή πριγκίπισσα. Όσο όμως κι αν έψαχνε δεν μπορούσε να βρει την ιδανική. Ένα βράδυ ξεσπάει μια τρομερή καταιγίδα. Μια νεαρή κοπέλα βρεγμένη και ξυπόλυτη εμφανίζεται στο παλάτι λέγοντας ότι είναι πριγκίπισσα. Μόλις τη βλέπει, ο Πρίγκιπας την ερωτεύεται κεραυνοβόλα. Η Βασίλισσα όμως θέλει να σιγουρευτεί για την ευγενή καταγωγή της κοπέλας, ενώ τη λύση βρίσκει η Παραμάνα, που σκαρφίζεται ένα εντελώς παράδοξο σχέδιο. Προτείνει να βάλουν ένα μπιζέλι κάτω από το στρώμα του κρεβατιού της, για να δουν αν θα την ενοχλήσει. Όλοι συμφωνούν. Η Πριγκίπισσα κουρασμένη ανεβαίνει στην κορυφή των πουπουλένιων στρωμάτων της για να κοιμηθεί. Όμως κάτι την ενοχλεί. Το παλάτι αναστατώνεται με τις φωνές της. Η Βασίλισσα καταλαβαίνει ότι το σχέδιο πέτυχε και ανακοινώνει σε όλους ενθουσιασμένη ότι η νεαρή κοπέλα είναι μια αληθινή πριγκίπισσα. Χαρά και ευτυχία πλημμυρίζει τις αίθουσες του παλατιού: η Πριγκίπισσα είναι αληθινή, το μπιζέλι το απέδειξε!

Η πριγκίπισσα και το μπιζέλι, 91 χρόνια μετά την πρώτη της παρουσίαση, έχει καταφέρει να αναγνωριστεί ως μια διαχρονική παιδική όπερα με μουσική μεγάλης συναισθηματικής έντασης, ακριβώς γιατί κάτω από την πρώτη ανάγνωση του παραμυθιού πραγματεύεται, χωρίς εκπτώσεις, σημαντικά ζητήματα, όπως την έννοια της αληθινής καταγωγής, τις σκοτεινές όψεις της φύσης των ανθρώπων που είναι στην εξουσία, την ανάγκη των ανθρώπων να βρουν την αληθινή αγάπη, ειδικά στη νεαρή ηλικία. Η όπερα θα παρουσιαστεί στα ελληνικά, σε μετάφραση του αρχιμουσικού της ΕΛΣ Νίκου Βασιλείου. Ο Βασιλείου θα διευθύνει ένα 30μελές νεανικό μουσικό σύνολο, ενώ πριν από την έναρξη του έργου θα κάνει ένα πρωτότυπο διαδραστικό παιχνίδι με το κοινό, βασισμένο στη Γεωγραφική φούγκα του Τοχ.

H Αποστολία Παπαδαμάκη, που υπογράφει τη σκηνοθεσία και τη χορογραφία, επιχειρεί να οπτικοποιήσει με ιδιαίτερο χιούμορ τη μουσική του Τοχ με στόχο να τη μεταδώσει με τρόπο δημιουργικό στους μικρούς θεατές. Η παράσταση είναι απολύτως χορογραφημένη, ενώ, εκτός από τους Μονωδούς και τη Χορωδία, συμμετέχουν και 14 χορευτές – σπουδαστές της Ανώτερης Επαγγελματικής Σχολής Χορού της ΕΛΣ. Η Παπαδαμάκη, η οποία έχει εμπνευστεί από τον σύγχρονο χορό, τα κόμικς και το χιπ χοπ, σημειώνει: «Οι τραγουδιστές ερμηνεύουν τον ρόλο τους με κωδικοποιημένες ρυθμικές κινήσεις, εκφράζοντας τον συναισθηματικό κόσμο του κάθε χαρακτήρα, ενώ οι 14 χορευτές, που ενσαρκώνουν τους ακόλουθους του παλατιού, σωματοποιούν με χιούμορ και πολύχρωμες δυναμικές κινήσεις την εξέλιξη της ιστορίας».

Το σκηνικό του Πέτρου Τουλούδη είναι ένα παλάτι σε ύφος Μπάουχαους, μακριά από καθετί ρεαλιστικό, το οποίο μετατρέπεται σε κρεβατοκάμαρα, όπου τοποθετείται το κρεβάτι με τα στρώματα. Ένα βασικό στοιχείο του σκηνικού είναι η σουρεαλιστική, φουτουριστική μηχανή από όπου θα πέσουν τα μπιζέλια για να διαλέξει η Βασίλισσα το σωστό, με το οποίο θα εξακριβώσει τη βασιλική καταγωγή της Πριγκίπισσας.

Τα γεωμετρικά κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη έχουν πολύχρωμες επιρροές από κόμικς, ενώ το βασικό τους χαρακτηριστικό είναι ότι «παραμορφώνουν» την όψη των σωμάτων. Τους φωτισμούς υπογράφει η Βαλεντίνα Ταμιωλάκη.