Κάρμεν

Η δημοφιλέστερη όπερα του γαλλικού ρεπερτορίου –σύμβολο του έρωτα και της ελευθερίας– επιστρέφει στο Ηρώδειο από την Εθνική Λυρική Σκηνή στις 27, 28, 29 και 31 Ιουλίου 2018, σε μουσική διεύθυνση Λουκά Καρυτινού και σκηνοθεσία Στήβεν Λάνγκριτζ, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.

Η Κάρμεν, σε σκηνοθεσία του διακεκριμένου Βρετανού σκηνοθέτη και καλλιτεχνικού διευθυντή της Όπερας του Γκαίτεμποργκ Στήβεν Λάνγκριτζ, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στο Ηρώδειο το 2016 σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία, είναι σύγχρονη, αιχμηρή, επίκαιρη, και τοποθετείται στην Ευρώπη των κλειστών συνόρων και της φτώχειας. Με συμμάχους τους Γιώργο Σουγλίδη στα εντυπωσιακά σκηνικά και κοστούμια, Τζουζέππε ντι Ιόριο στους απόκοσμους φωτισμούς και Τόμας Μπέργκμαν στις ατμοσφαιρικές προβολές, ο Λάνγκριτζ δημιουργεί ένα σύγχρονο, αλλά και διαχρονικό συνάμα, περιβάλλον για την ιστορία της Κάρμεν – «μια ιστορία για τα όρια και τη φτώχεια, την ελευθερία και τη σκλαβιά. Μια ιστορία για το σήμερα», όπως αναφέρει ο σκηνοθέτης.

Η Κάρμεν, μια από τις πλέον εμβληματικές όπερες, εξακολουθεί να προκαλεί σήμερα όπως και όταν πρωτοπαρουσιάστηκε, πριν από 143 χρόνια στο Παρίσι. Η Κάρμεν υπερασπίζεται την ελευθερία της και το δικαίωμα να επιλέγει η ίδια ερωτικούς συντρόφους, όχι να την επιλέγουν αυτοί. Αποτελεί απειλή για κοινωνίες ανδροκρατούμενες και πατριαρχικές. Οι επιλογές της απειλούν τα θεμέλιά τους. Μόνη λύση η εξόντωσή της. Την αναλαμβάνει ο ερωτευμένος και «προδομένος» Δον Χοσέ. Η αντισυμβατικότητα του χαρακτήρα της ηρωίδας του έργου υποστηρίχτηκε από τη μουσική. Ο Μπιζέ συνδύασε με εξαιρετική επιτυχία το «υψηλό» και το «λαϊκό», εντάσσοντας «λαϊκότροπους» σκοπούς σε ένα «σοβαρό» είδος. Όχι με διακοσμητικό τρόπο, όχι στο πλαίσιο της αισθητικής του οριενταλισμού, αλλά προκειμένου να υπηρετήσει τη δραματουργία του έργου. Στο πλαίσιο της σύγχρονης ανάγνωσης που προτείνει ο Στήβεν Λάνγκριτζ, βρίσκοντας αναλογίες με όσα συμβαίνουν καθημερινά γύρω μας, υπόθεση και μουσική μοιάζει να ξαναβρίσκουν την αρχική τους δύναμη, την αιχμή που αναζητούσαν οι δημιουργοί του έργου. «Η Ανδαλουσία του Μπιζέ έχει επινοηθεί, είναι υποθετική, ωστόσο αντανακλά τον κόσμο μας», σημειώνει ο σκηνοθέτης Στήβεν Λάνγκριτζ και συνεχίζει: «Η συντριπτική φτώχεια αποτελεί καθημερινότητα για πολλά εκατομμύρια ανθρώπων, στους οποίους η όπερα Κάρμεν δίνει φωνή. Αυτό υπήρξε ένα ριζοσπαστικό βήμα στην ιστορία της όπερας, αφού αυτή, παραδοσιακά, περιόριζε τους εργαζόμενους και τους φτωχούς σε κωμικούς ρόλους, ενώ κρατούσε τις τραγωδίες για τους θεούς και τους ευγενείς. Αυτό το στοιχείο της Κάρμεν παραμένει ριζοσπαστικό και σήμερα. Η Κάρμεν σέβεται την ανθρωπιά των φτωχών και τους προσφέρει μουσική γεμάτη πάθος, ωραία, ερωτική, εορταστική και τραγική. Υπάρχει θάνατος και απόγνωση, αλλά εξίσου υπάρχουν γιορτές, χοροί και κέφι: το πάθος και το χιούμορ δεν αποτελούν προνόμια των πλουσίων […] Αγαπούμε την Κάρμεν για τη ζωντάνια της, για το θάρρος της· για την άρνησή της να συμβιβαστεί με τη ζωή και τον έρωτα· πάνω απ’ όλα για την επιμονή της να διεκδικεί το δικαίωμά της στην απόλυτη προσωπική ελευθερία και για την αφοβία της μπροστά στον θάνατο».

Για τον εμβληματικό και ιδιαιτέρως απαιτητικό ρόλο της Κάρμεν έρχεται στην Ελλάδα για πρώτη φορά μια από τις κορυφαίες λυρικές πρωταγωνίστριες. Η Ανίτα Ρατσβελισβίλι, η σταρ της Σκάλας του Μιλάνου, της Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης και της Όπερας του Παρισιού, θεωρείται η πιο επιτυχημένη Κάρμεν της εποχής μας. Με μια μορφή επιβλητική, δυναμική, άγρια, με μια φωνή εντυπωσιακής ποιότητας και όγκου, η Ρατσβελισβίλι, που ξεκίνησε από τη Γεωργία και κατέκτησε τον κόσμο, μοιάζει να είναι η προσωπικότητα για την οποία γράφτηκε ο ρόλος αυτός. Η πορεία της μέτζο με το «δύσκολο επίθετο» μοιάζει σαν σύγχρονο παραμύθι: Στα 25 της χρόνια, ενώ ήταν σπουδάστρια της Ακαδημίας της Σκάλας του Μιλάνου, πέρασε από ακρόαση για τον ρόλο της Μερθέδες στην Κάρμεν, παραγωγή που επρόκειτο να ανοίξει τη σεζόν 2009/10 στο κορυφαίο ιταλικό λυρικό θέατρο. Εντυπωσιασμένος από τη φωνή και την παρουσία της, ο αρχιμουσικός της παραγωγής και ένας από τους πιο σπουδαίους μαέστρους παγκοσμίως Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ τής έδωσε αμέσως τον ρόλο της Κάρμεν και μάλιστα με παρτενέρ τον Γιόνας Κάουφμαν. Το ντεμπούτο της στη Σκάλα προκάλεσε κύμα ενθουσιασμού στο δύσκολο ιταλικό κοινό, ενώ μέσω της τηλεοπτικής μετάδοσης της παραγωγής η Ανίτα έγινε διάσημη και περιζήτητη σε όλο τον κόσμο. Νέα Υόρκη, Βερολίνο, Μόναχο, Σηάτλ, Σαν Φρανσίσκο, Τορόντο, Βερόνα, Παρίσι, Λονδίνο, Ρώμη είναι μόνο μερικές από τις μεγάλες πρωτεύουσες στις οποίες έχει ερμηνεύσει την Κάρμεν σε κορυφαίες παραγωγές με σπουδαίους μαέστρους. Δεν είναι όμως μόνο η Κάρμεν που έχει κάνει παγκοσμίως διάσημη τη νεαρή μέτζο από τη Γεωργία. Λίγους μήνες πριν, η 33χρονη Ανίτα «έκλεψε την παράσταση» στον Τροβατόρε της Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης, σύμφωνα με τους New York Times, «παγώνοντας το αίμα» του κοινού ερμηνεύοντας την Ατσουτσένα. Αυτή την περίοδο, λίγο πριν τις παραστάσεις της Κάρμεν στην Αθήνα, ερμηνεύει Ατσουτσένα στην Όπερα του Παρισιού, ενώ αμέσως μετά το Ηρώδειο φεύγει για Μετροπόλιταν, όπου θα πρωταγωνιστήσει στις παραγωγές Σαμψών και Δαλιδά, Αΐντα και Αντριάνα Λεκουβρέρ. H μετάκληση της Ανίτας Ρατσβελισβίλι έγινε εφικτή χάρη στην ευγενική χορηγία του Ομίλου Μυτιληναίος.

Στη δεύτερη διανομή τον ρόλο της Κάρμεν θα ερμηνεύσει η διακεκριμένη Αμερικανίδα Κέιτ Ώλντριτς. Η Ώλντριτς έχει ερμηνεύσει τον ρόλο με μεγάλη επιτυχία σε Μόναχο, Βερολίνο, Μετροπόλιταν, Ζυρίχη, Λυόν, Βερόνα, Πεκίνο κ.α. Από το 2000 που ξεκίνησε την καριέρα της στην Αρένα της Βερόνας, η Ώλντριτς έχει πρωταγωνιστήσει σε δεκάδες παραγωγές στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του πλανήτη, έχει συνεργαστεί με σπουδαίους σκηνοθέτες, όπως οι Φράνκο Τζεφιρέλλι, Ρόμπερτ Κάρσεν, Τζων Κόπλεϋ κ.ά., και με κορυφαίους μαέστρους, όπως οι Κίριλ Πετρένκο, Ζερεμί Ρορέρ, Πλάθιντο Ντομίνγκο, Σαρλ Ντυτουά κ.ά.

Στον ρόλο του Δον Χοσέ οι τενόροι Πάβελ Τσέρνοχ και Δημήτρης Πακσόγλου. Ο διακεκριμένος Τσέχος τενόρος Πάβελ Τσέρνοχ έχει πραγματοποιήσει μια εντυπωσιακή διαδρομή σε σπουδαία λυρικά θέατρα, όπως η Κρατική Όπερα της Βαυαρίας (Μόναχο), η Σκάλα του Μιλάνου, η Όπερα του Παρισιού, το Σαν Κάρλο της Νάπολης, η Γερμανική Όπερα του Βερολίνου, η Όπερα της Ζυρίχης, το Ρεάλ της Μαδρίτης, το Μπολσόι, το Φεστιβάλ του Μπρέγκεντς κ.ά. Οι συνεργασίες του με σπουδαίους μαέστρους και σκηνοθέτες της όπερας εντυπωσιάζουν – πρόσφατα συνεργάστηκε με τους Κριστόφ Βαρλικόφσκι και Νταμιάνο Μικελέττο σε Παρίσι και Ρώμη, ενώ αμέσως μετά το Ηρώδειο θα πρωταγωνιστήσει στη νέα παραγωγή της Γενούφας σε σκηνοθεσία Κέιτι Μίτσελ στο Άμστερνταμ και στη νέα Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ σε σκηνοθεσία Βαρλικόφσκι στο Παρίσι.

Ο τενόρος της ΕΛΣ Δημήτρης Πακσόγλου είχε εντυπωσιάσει με την ερμηνεία του στο πρώτο ανέβασμα της Κάρμεν το 2016, αλλά και με τις πρόσφατες εμφανίσεις του σε πολλές παραγωγές της ΕΛΣ όπως Τόσκα, Υπόθεση Μακρόπουλου κ.ά.

Τον Εσκαμίγιο θα ερμηνεύσουν δύο διακεκριμένοι βαρύτονοι της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ο Διονύσης Σούρμπης και ο Δημήτρης Τηλιακός.

Στον ρόλο της Μικαέλας η Μαρία Μητσοπούλου και η Μυρσίνη Μαργαρίτη.

Μαζί τους οι Τάσος Αποστόλου, Πέτρος Μαγουλάς, Γιάννης Σελητσανιώτης, Νίκος Κοτενίδης, Χρύσα Μαλιαμάνη, Δανάη Κόντορα, Άρτεμις Μπόγρη, Χρυσάνθη Σπιτάδη, Χάρης Ανδριανός, Νίκος Στεφάνου και Χρήστος Κεχρής.

Συμμετέχει η Χορωδία της ΕΛΣ υπό τη διεύθυνση του Αγαθάγγελου Γεωργακάτου και η Παιδική Χορωδία της ΕΛΣ, στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής της αποστολής, υπό τη διεύθυνση της Κωνσταντίνας Πιτσιάκου.

Συμμετέχουν Χορευτές του Μπαλέτου της ΕΛΣ σε κινησιολογία Νταν Ο’Νηλ και Φώτη Νικολάου.

Την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής διευθύνει ο Λουκάς Καρυτινός.

Χορηγός μετακαλούμενης καλλιτέχνιδας