Η Χαλιμά

Μια από τις πιο απολαυστικές οπερέτες του πολυγραφότατου Θεόφραστου Σακελλαρίδη θα παρουσιάσει η Εθνική Λυρική Σκηνή από τις 15 Φεβρουαρίου και για 9 παραστάσεις στο θέατρο Ολύμπια. Πρόκειται για μια εξωτική, φαντασμαγορική όπως την χαρακτηρίζει ο ίδιος ο συνθέτης, οπερέτα η οποία αντλεί τη θεματολογία της από τους μύθους της Ανατολής.

Η Χαλιμά σημείωσε τεράστια επιτυχία όταν πρωτοπαρουσιάστηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’20 αλλά και στη δεκαετία του ‘30 σε Αθηναϊκά θέατρα, αλλά και στην Κωνσταντινούπολη. Τον πρωταγωνιστικό ομώνυμο ρόλο του έργου έχει ερμηνεύσει με τεράστια επιτυχία η θρυλική Ζωζώ Νταλμάς. Η υπόθεση, σύμφωνα με το λιμπρέτο του Σπύρου Ποταμιάνου, εμπνευσμένη αμυδρά από τις Χίλιες και μια νύχτες, εξελίσσεται σε ένα παλάτι της Ανατολής, όπου ο κουτοπόνηρος μάγειρας Αλή-Μουσακάς χρησιμοποιείται ως όργανο των ερωτικών σχεδίων της σαγηνευτικής Χαλιμάς και του αιχμάλωτου πρίγκιπα Σαχ-Ρουμάν.

Η Χαλιμά ανασύρθηκε από τα μουσικά αρχεία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Την επιμέλεια και αποκατάσταση του μουσικού κειμένου ανέλαβε να φέρει εις πέρας ο μουσικολόγος Γιάννης Τσελίκας, ο οποίος σημειώνει: «Εκπληρώνοντας τις προσδοκίες του τίτλου του έργου του, ο Σακελλαρίδης συνθέτει μια μουσική, η οποία βρίθει από ανατολίτικου τύπου μελωδίες και μαζί με το ποιητικό κείμενο, τα σκηνικά και τα κουστούμια, οδηγεί τη φαντασία του θεατή στο μαγικό κόσμο της Ανατολής. Όμως, το πιο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό της μουσικής, είναι το πάντρεμα αυτών των ανατολίτικων μελωδιών με τους ρυθμούς των επικρατέστερων, εκείνη την εποχή, ευρωπαϊκών και αμερικάνικων κοσμικών χορών: το φοξ-τροτ, το οne-step και το τάνγκο. Έχουμε, λοιπόν, μια ιδιαίτερη περίπτωση συνδυασμού του εξωτικού με το κοσμοπολίτικο στοιχείο από έναν Έλληνα συνθέτη, ο οποίος βρίσκεται μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Ο συνδυασμός αυτός, όσο ανορθόδοξος και αν φαίνεται, αντικατοπτρίζει τις αναζητήσεις της αθηναϊκής αστικής κυρίως τάξης των αρχών του Μεσοπολέμου σχετικά με την ευρωπαϊκή της ταυτότητα».

Τη σκηνοθεσία και επεξεργασία του κειμένου έχει αναλάβει ο επιτυχημένος σκηνοθέτης του θεάτρου Πέτρος Ζούλιας, ο οποίος την περασμένη καλλιτεχνική περίοδο υπέγραψε τη μεγάλη επιτυχία Η Κρητικοπούλα του Σαμάρα. Ο Σκηνοθέτης σημειώνει: «Η Χαλιμά είναι μια οπερέτα με μια ιδιαίτερη, μοναδική θα ‘λεγα ταυτότητα. Συνδυάζει επιρροές της Ανατολής και της Δύσης. Μοιάζει να αναζητά την ελληνικότητα της ταυτότητάς της, ακριβώς σε αυτό το χωνεμένο μουσικά και αφηγηματικά κράμα. Η πυξίδα των δημιουργών της μας προσανατολίζει προς την Ανατολή, αφού αυτή εκπροσωπεί το πάθος και τον έρωτα. Ο επιβεβλημένος γαμπρός από τη Δύση προβάλλεται ως αναγκαίο καθήκον, ως άψυχη παραδοχή για τη σωτηρία του ακυβέρνητου κρατιδίου της πριγκίπισσας Χαλιμάς. Η δραματική τραμπάλα, το δίλημμα, παίζεται μεταξύ του «θέλω» και του «πρέπει». Επικρατεί η τρελή επιθυμία για ζωή, για έρωτα, για ελευθερία. Η Χαλιμά ενδίδει στην αμαρτία και στον «απαγορευμένο καρπό» κι έτσι μας στρέφει όλους στην απελευθέρωση και των πιο υπόγειων, αλλά αληθινά μεγάλων αισθημάτων! Ας μην ξεχνάμε, ότι οι ήρωες της οπερέτας βγαίνουν από έναν πόλεμο, ο οποίος τους στοίχισε πολύ κι έχουν ανάγκη από ζωή και ελευθερία. Κάτω από το παραμυθένιο στοιχείο της ιστορίας, υπάρχει μια Ελλάδα που θέλει να ξεχάσει τα τραύματα του πολέμου. Θέλει να ξαναχαμογελάσει και να βγει στο φως. Μια Ελλάδα που στρέφει το βλέμμα της με λαγνεία «προς Ανατολάς», αλλά, η οποία έχει εξίσου ανάγκη να ανήκει «εις την Δύσιν». Μια από τις μούσες του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, η Ζωζώ Νταλμάς, που ευτύχησε να παίξει σε πολλές οπερέτες του, όπως το Βαφτιστικό και τη Ροζίτα, σφράγισε με την ερμηνεία της και τη Χαλιμά του. Ο ίδιος ο Σακελλαρίδης, βλέποντάς την στο ρόλο, παραδέχτηκε πως «αν είχαμε και δεύτερη σαν τη Νταλμάς, θα ‘ταν εξοντωτικός ο ανταγωνισμός». Η χάρη και η ομορφιά της γκρέμιζε τοίχους και κατέλυε σύνορα. Στην Άγκυρα, στη Σμύρνη, στο Ικόνιο, στο Εσκί Σεχίρ, στην Αλεξάνδρεια γίνονταν ουρές για τις «ελληνοτουρκικές» της οπερέτες. Αυτό συνέβη και με τη Χαλιμά, όπου κι αν παίχτηκε. Διάβασα και άκουσα ό,τι αντέχει στο χρόνο από την οπερέτα του 1927. Μια ερωτική ιστορία, μια κωμική παρεξήγηση, ένα παραμύθι φαντασμαγορικό σε ένα άγνωστο χωροχρόνο. Το λυρικό θέατρο ξέρει να υφαίνει το καλύτερο δίχτυ σε ένα υλικό που ακροβατεί μεταξύ δράματος και κωμωδίας. Μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Και ίσως να ‘ναι αυτή η γοητεία της Χαλιμάς, ότι αιωρείται ανάμεσα σε αντίθετους κόσμους και πολιτισμούς, δημιουργώντας συχνά την εντύπωση ότι αυτό που φαίνεται ξένο και μακρινό είναι τόσο δικό μας και κοντινό.
Ναι, εν τέλει, κάτω από τα τούλια της Ανατολής κρύβεται το πρόσωπο της πολυπολιτισμικής μας ταυτότητας, που μας χαμογελά με ρωμαίικη πονηριά και μας ωθεί να διασκεδάσουμε! Καλό μας ταξίδι».