1821, Ελληνική Επανάσταση και μελοποιημένη ποίηση

Η Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ξεκινά τη νέα καλλιτεχνική σεζόν στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος με μια ξεχωριστή συναυλία βραβευμένων έργων διαγωνισμού σύνθεσης λυρικού τραγουδιού, σε συνεργασία με την Ένωση Ελλήνων Μουσουργών. Η συναυλία με τίτλο 1821, Ελληνική Επανάσταση και μελοποιημένη ποίηση, σε μουσική διεύθυνση Νίκου Βασιλείου, θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου 2022, στις 20.30, στο πλαίσιο του εορτασμού των διακοσίων ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης.

Η συναυλία σηματοδοτεί την αξιομνημόνευτη σύμπραξη δύο ιστορικών φορέων, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών, του ιστορικού αυτού θεσμού ο οποίος ιδρύθηκε το 1931 και αποτελεί το Ελληνικό Τμήμα του Διεθνούς Οργανισμού Σύγχρονης Μουσικής (ISCM). Οι δύο φορείς συνεργάζονται για πρώτη φορά στη μακρά τους ιστορία, στον απόηχο μιας τριπλής επετείου: εκείνης των διακοσίων ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, των ογδόντα ετών από την ίδρυση της ΕΛΣ καθώς και των ενενήντα ετών από την ίδρυση της ΕΕΜ.

Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) [www.SNF.org] για τη δημιουργία του επετειακού προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821.

Η συνεργασία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών, με την ξεχωριστή και αποδεδειγμένη τους ευαισθησία απέναντι στο ζήτημα της στήριξης της ελληνικής μουσικής, τόσο της ιστορικής όσο και της σύγχρονης, λαμβάνει χώρα με επίκεντρο τον από κοινού προκηρυγμένο διαγωνισμό σύνθεσης λυρικού τραγουδιού με θέμα «1821, Ελληνική Επανάσταση και μελοποιημένη ποίηση». Ο διαγωνισμός ήταν ανοικτός σε Έλληνες και ελληνικής καταγωγής συνθέτες χωρίς όριο ηλικίας και οι δημιουργοί κλήθηκαν να μελοποιήσουν ποιητικά κείμενα της επιλογής τους που αναφέρονται στην Ελληνική Επανάσταση.

Τα ποικιλόμορφα, βραβευμένα φωνητικά έργα με συνοδεία πιάνου, συνόλου δωματίου και συμφωνικής ορχήστρας των συνθετών Γιώργου Βάβουλα, Θεόδωρου Γκουγκουσούδη, Ισμήνης Γυφτάκη-Μπεκ, Ξένιας Κωνσταντινίδου, Ευριπίδη Μπέκου και Χρίστου Ντόβα, βασισμένα σε ποίηση των Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, Κώστα Βάρναλη, Ανδρέα Κάλβου, Βικτόρ Ουγκό και Άγγελου Σικελιανού με θέμα την Ελληνική Επανάσταση, θα παρουσιαστούν στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στη συναυλία της 23ης Σεπτεμβρίου, η οποία αποτελεί την πρώτη μιας σειράς κοινών δράσεων της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών.

Η συναυλία συνενώνει τις δυνάμεις μιας πλειάδας διακεκριμένων μονωδών καθώς και της Ορχήστρας της ΕΛΣ υπό τη μουσική διεύθυνση του Νίκου Βασιλείου, αρχιμουσικού ειδικευμένου στη σύγχρονη μουσική με όλες τις καλειδοσκοπικές της αποχρώσεις. Τα βραβευμένα αυτά έργα της νεότερης γενιάς Ελλήνων συνθετών θα ερμηνεύσουν οι μεσόφωνοι Διαμάντη Κριτσωτάκη, Άρτεμις Μπόγρη, Άννα Τσελίκα, ο τενόρος Γιάννης Φίλιας και οι βαρύτονοι Βαγγέλης Μανιάτης και Γιώργος Ματθαιακάκης.

Μετά τη συναυλία θα ακολουθήσει η απονομή των βραβείων.

Λίγα λόγια για τα έργα

Ξένια Κωνσταντινίδου
Ο λαός δεν πεθαίνει για μεσόφωνο και πιάνο
Ποίηση: Κώστας Βάρναλης

Το έργο Ο λαός δεν πεθαίνει βασίζεται στο ομώνυμο ποίημα του Κώστα Βάρναλη που περιλαμβάνεται στη μεταθανάτια συλλογή Ελεύθερος κόσμος. Το περιεχόμενό του γεφυρώνει το παρερχόμενο χρονικό διάστημα και αναδεικνύει τον ανεκπλήρωτο πόθο και την επικαιρότητα των ιδανικών και των αγώνων του 1821 στη μεταμοντέρνα περίοδο του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα

Ισμήνη Γυφτάκη-Μπεκ

Εις θάνατον – Ωδή Τρίτη για τενόρο και πιάνο
Ποίηση: Ανδρέας Κάλβος

Το έργο περιγράφει τον εσωτερικό διάλογο ενός νέου που έρχεται αντιμέτωπος με δύο βασικά ζητήματα: τη ζωή και τον θάνατο. Το κείμενο βασίζεται στην ποίηση του Ανδρέα Κάλβου από τη συλλογή Ωδαί. Σκοπός του έργου είναι να φέρει το παρελθόν στο τώρα, στο σήμερα, ώστε το παρελθόν να έρθει με μια νέα «αμφίεση» και να «επιζήσει».

Γιώργος Βάβουλας
Φύγε τον κίνδυνον για βαρύτονο και σύνολο δωματίου
Ποίηση: Ανδρέας Κάλβος (Ωδή Εβδόμη – «Το φάσμα»)

Το έργο γράφτηκε μεταξύ Αυγούστου και Οκτωβρίου του 2021. Βασίζεται στην Εβδόμη Ωδή από τα Λυρικά του Ανδρέα Κάλβου επονομαζόμενη «Το φάσμα». Το ποιητικό κείμενο αποτελείται από επιλεγμένες φράσεις και λέξεις της Ωδής.

Χρίστος Ντόβας
Ο βράχος και το κύμα για βαρύτονο και σύνολο δωματίου
Ποίηση: Αριστοτέλης Βαλαωρίτης

Το έργο Ο βράχος και το κύμα είναι εμπνευσμένο από το ομώνυμο ποίημα του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Βασική ιδέα του έργου είναι η αποδόμηση της έντονης εισαγωγής μεταβαίνοντας σε μουσικά περιβάλλοντα που συνοδεύουν το ποίημα ως το τέλος.

Ευριπίδης Μπέκος
L’enfant για υψίφωνο και ορχήστρα
Ποίηση: Βικτόρ Ουγκό, μτφρ. Κωστής Παλαμάς («Το Ελληνόπουλο»)

Στο έργο L’enfant το κείμενο μελοποιείται υπό το πρίσμα μιας μεταμοντέρνας αισθητικής, με το στοιχείο των έντονων αντιθέσεων μεταξύ φωτός και σκότους, λυρισμού και βιαιότητας να κυριαρχεί. Μέσα από πολυποίκιλες μουσικές διαδικασίες απεικονίζεται και αναδεικνύεται με τρόπο περιγραφικό ή και συμβολιστικό ενίοτε η τραγικότητα των γεγονότων, ταυτόχρονα όμως και η ανάγκη για αγώνα, μάχη και απελευθέρωση.

Θεόδωρος Γκουγκουσούδης
Καρδιά του Εικοσιένα για υψίφωνο και ορχήστρα
Ποίηση: Άγγελος Σικελιανός («25 Μαρτίου 1821 – 25 Μαρτίου 1946»)

Το ποίημα «25 Μαρτίου 1821 – 25 Μαρτίου 1946» του Άγγελου Σικελιανού ήταν η βασική έμπνευση του έργου Καρδιά του Εικοσιένα. Όσον αφορά την επεξεργασία του έργου, ο συνθέτης προσπάθησε να χρησιμοποιήσει επιλεγμένα στοιχεία από την ελληνική παράδοση, όπως τον αυτοσχεδιασμό στα όργανα της ορχήστρας και τη χρήση μελισμάτων στην υψίφωνο.