Ο Βύρων στην Ελλάδα

Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) [www.SNF.org] για τη δημιουργία του επετειακού προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821.

Η διαπραγμάτευση των ελληνικών περιπετειών του Λόρδου Μπάιρον με τα εργαλεία της λαϊκής μουσικοθεατρικής φόρμας του θεάτρου σκιών δεν είναι διόλου αυθαίρετη, όπως θα μπορούσε κανείς να φανταστεί, δεδομένου πως ο πολυπράγμων Λόρδος καταγράφεται ανάμεσα στους θεατές μιας παράστασης της πρώιμης, τουρκικής εκδοχής του Καραγκιόζη σε καφενείο των Ιωαννίνων το 1809!

Στη νέα αυτή ανάθεση της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ, ο σημαντικός καραγκιοζοπαίχτης Άθως Δανέλλης επιστρατεύει τις χάρτινες φιγούρες του για να αφηγηθεί την ιστορία των δύο επισκέψεων του Μπάιρον στην Ελλάδα (αρχικά στο πλαίσιο της νεανικής του ευρωπαϊκής περιήγησης και κατόπιν στην υπηρεσία της ελληνικής Εθνεγερσίας) διαμέσου της δραματικής συμπύκνωσης στον ονειρικό χωροχρόνο του παραδοσιακού μπερντέ.

Η σταδιακή μεταστροφή της φιγούρας του Λόρδου από τουρίστα «σούπερ σταρ» της ρομαντικής ποίησης σε συνειδητό φιλέλληνα, κριτή της νεοελληνικής διχόνοιας και ευεργέτη της Επανάστασης που απέκτησε διαστάσεις εθνικού ήρωα στο λαϊκό φαντασιακό διαφαίνεται μέσω της ευφάνταστης αφομοίωσής της στον αρχετυπικό κόσμο του Καραγκιόζη, εμπλουτισμένο από επιδέξιες αναφορές σε ιστορικές μορφές όπως ο Αλή Πασάς, o Τζων Χόμπχαουζ και η Τερέζα Μακρή – γνωστότερη ως «Κόρη των Αθηνών», από το ομώνυμο ποίημα του Μπάιρον, που την ερωτεύτηκε περιπαθώς καταλύοντας στο σπίτι της μητέρας της το 1810, όταν το κορίτσι βρισκόταν στην ηλικία των δώδεκα ετών.

Αισθηματίας και είρων, ανθρωπιστής και φιλόζωος, λάτρης των ιδεών και δέσμιος των παθών, άνθρωπος της δράσης και συβαρίτης, εραστής ανδρών και γυναικών, «τρελός, κακός και επικίνδυνος», φιλέλληνας ως το (πρόωρο) τέλος του και, πάνω απ’ όλα, πέρα για πέρα ποιητής, ο Λόρδος Μπάιρον ενσάρκωσε παραδειγματικά όσο καμιά άλλη μορφή τους ενθουσιασμούς, τα επιτεύγματα και τις αντιφάσεις του ρομαντικού κινήματος. Σε μια απόπειρα να αποδώσει καλλιτεχνικά μια κάποια ιδέα για το μέγεθος του έργου και της επίδρασης αυτής της προδρομικής φιγούρας του «σούπερ σταρ», η Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής παρουσιάζει, στη διάρκεια του 2021, ένα πολύπτυχο αφιέρωμα με εύρος ανάλογο της ανεξάντλητης προσωπικότητας που, σε μόλις 36 χρόνια ζωής, άφησε πίσω, εκτός από 17 (!) τόμους ποίησης (πρόσφορης, ήδη από την εποχή της, σε κάθε είδους δραματική και μουσική μεταποίηση), αξιομνημόνευτη πολιτική δράση, σωρεία από σκάνδαλα και ραγισμένες καρδιές, καθώς και φήμη καταδικασμένη, θα ’λεγε κανείς, στη διιστορική, όσο και πυρετώδη, μυθοποίηση.

Ο κύκλος «Ωδές στον Βύρωνα», σε καλλιτεχνική επιμέλεια του συνθέτη Αλέξανδρου Μούζα, διατρέχει τις εποχές, τα γένη και τα είδη της μουσικής και θεατρικής διαπραγμάτευσης, καλύπτοντας ένα φάσμα που εκτείνεται από τη συναυλιακή απόδοση (οι ξεχασμένες Εβραϊκές μελωδίες, συνεργασία του Μπάιρον με τον Εβραίο μουσικό Άιζακ Νέιθαν στο πνεύμα του ρομαντικού ενδιαφέροντος του πρώτου για τις απειλούμενες «εθνικές» κουλτούρες, μελοποιήσεις της καινοτόμου, queer ερωτικής ποίησης του Μπάιρον από τρεις νέους Έλληνες συνθέτες) ως το θέατρο σκιών. Ο κύριος όγκος του προγράμματος αφιερώνεται, όπως είναι αναμενόμενο, στο σύγχρονο μουσικό θέατρο: ο Αλέξανδρος Μούζας αξιοποιεί την επιστολογραφία του ποιητή από την Ελλάδα, ο Γιάννης Κυριακίδης αποτίει έναν πολυμεσικό φόρο τιμής στην κόρη του Μπάιρον και… πρωτοπόρο των υπολογιστών Άντα Λάβλεϊς, ενώ το αφιέρωμα καταλήγει στο νέο έργο του διακεκριμένου Ελληνοαμερικανού συνθέτη Γιώργου Τσοντάκη με θέμα τις τελευταίες ημέρες του Μπάιρον στο Μεσολόγγι.

Αισθηματίας και είρων, ανθρωπιστής και φιλόζωος, λάτρης των ιδεών και δέσμιος των παθών, άνθρωπος της δράσης και συβαρίτης, εραστής ανδρών και γυναικών, «τρελός, κακός και επικίνδυνος», φιλέλληνας ως το (πρόωρο) τέλος του και, πάνω απ’ όλα, πέρα για πέρα ποιητής, ο Λόρδος Μπάιρον ενσάρκωσε παραδειγματικά όσο καμιά άλλη μορφή τους ενθουσιασμούς, τα επιτεύγματα και τις αντιφάσεις του ρομαντικού κινήματος. Σε μια απόπειρα να αποδώσει καλλιτεχνικά μια κάποια ιδέα για το μέγεθος του έργου και της επίδρασης αυτής της προδρομικής φιγούρας του «σούπερ σταρ», η Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής παρουσιάζει, στη διάρκεια του 2021, ένα πολύπτυχο αφιέρωμα με εύρος ανάλογο της ανεξάντλητης προσωπικότητας που, σε μόλις 36 χρόνια ζωής, άφησε πίσω, εκτός από 17 (!) τόμους ποίησης (πρόσφορης, ήδη από την εποχή της, σε κάθε είδους δραματική και μουσική μεταποίηση), αξιομνημόνευτη πολιτική δράση, σωρεία από σκάνδαλα και ραγισμένες καρδιές, καθώς και φήμη καταδικασμένη, θα ’λεγε κανείς, στη διιστορική, όσο και πυρετώδη, μυθοποίηση.

Ο κύκλος «Ωδές στον Βύρωνα», σε καλλιτεχνική επιμέλεια του συνθέτη Αλέξανδρου Μούζα, διατρέχει τις εποχές, τα γένη και τα είδη της μουσικής και θεατρικής διαπραγμάτευσης, καλύπτοντας ένα φάσμα που εκτείνεται από τη συναυλιακή απόδοση (οι ξεχασμένες Εβραϊκές μελωδίες, συνεργασία του Μπάιρον με τον Εβραίο μουσικό Άιζακ Νέιθαν στο πνεύμα του ρομαντικού ενδιαφέροντος του πρώτου για τις απειλούμενες «εθνικές» κουλτούρες, μελοποιήσεις της καινοτόμου, queer ερωτικής ποίησης του Μπάιρον από τρεις νέους Έλληνες συνθέτες) ως το θέατρο σκιών. Ο κύριος όγκος του προγράμματος αφιερώνεται, όπως είναι αναμενόμενο, στο σύγχρονο μουσικό θέατρο: ο Αλέξανδρος Μούζας αξιοποιεί την επιστολογραφία του ποιητή από την Ελλάδα, ο Γιάννης Κυριακίδης αποτίει έναν πολυμεσικό φόρο τιμής στην κόρη του Μπάιρον και… πρωτοπόρο των υπολογιστών Άντα Λάβλεϊς, ενώ το αφιέρωμα καταλήγει στο νέο έργο του διακεκριμένου Ελληνοαμερικανού συνθέτη Γιώργου Τσοντάκη με θέμα τις τελευταίες ημέρες του Μπάιρον στο Μεσολόγγι.