6ο Φεστιβάλ Μπαρόκ Μουσικής: 1723

Ιδρυτικός δωρητής Εναλλακτικής Σκηνής

Το Φεστιβάλ Μπαρόκ Μουσικής, o επιτυχημένος θεσμός του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης, επιστρέφει στην Αθήνα για να παρασύρει το κοινό σε ένα υπερηχητικό ταξίδι στον χρόνο, από το 1723 στο σήμερα. Το πρόγραμμα της φετινής έκτης διοργάνωσης, σε καλλιτεχνική επιμέλεια του πολύπλευρου και ιδιαίτερα δραστήριου καλλιτέχνη Δήμου Γκουνταρούλη, περιλαμβάνει τέσσερις μοναδικές συναυλίες με κεντρικό θεματικό άξονα το έτος 1723. Οι τρεις πρώτες συναυλίες θα παρουσιαστούν στην ιστορική αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός (Πλ. Αγίου Γεωργίου Καρύτση 8, Αθήνα) στις 13, 15 και 18 Νοεμβρίου, ενώ η τέταρτη και τελευταία συναυλία στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο ΚΠΙΣΝ στις 19 Νοεμβρίου 2023. Το Φεστιβάλ αποτελεί συμπαραγωγή της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ με τον ΟΜΜΘ.

Η αυλαία του 6ου Φεστιβάλ Μπαρόκ Μουσικής ανοίγει στον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός με τη συναυλία Γ. Σ. Μπαχ, Κ. Φ. Άμπελ: Σονάτες για βιόλα ντα γκάμπα και τσέμπαλο (13/11), στην οποία συμμετέχουν η Λυσίλ Μπουλανζέ, μια από τις σημαντικότερες και πιο αναγνωρισμένες γκαμπίστριες της εποχής μας, και ο τσεμπαλίστας Πιερ Γκαλλόν. Στον ίδιο χώρο θα φιλοξενηθούν οι συναυλίες Köthen – London, un piccolo viaggio: Μεταγραφές και αυθεντικό ρεπερτόριο για βιολοντσέλο πίκολο (15/11) με τους Δήμο Γκουνταρούλη (βιολοντσέλο πίκολο) και Μπρούνο Προκόπιο (τσέμπαλο) και Orient Express, Παρίσι – Κωνσταντινούπολη: Καντεμίρ, Λυλλύ, Ραμώ, Φορκεραί (18/11) με τη συμμετοχή εννέα δεξιοτεχνών μουσικών. Το Φεστιβάλ ολοκληρώνεται στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ με τη συναυλία Τζουζέππε Ταρτίνι, Αντόνιο Βαντίνι: Mουσική για βιολί, βιολοντσέλο και μπάσο κοντίνουο (19/11) του μουσικού συνόλου La Stravaganza Greca.

Αναλυτικά, το πρόγραμμα του 6ου Φεστιβάλ Μπαρόκ Μουσικής έχει ως εξής:

Γ. Σ. Μπαχ, Κ. Φ. Άμπελ
Σονάτες για βιόλα ντα γκάμπα και τσέμπαλο

Δευτέρα 13 Νοεμβρίου 2023 • Ώρα έναρξης: 20.30
Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός

Λυσίλ Μπουλανζέ (βιόλα ντα γκάμπα), Πιερ Γκαλλόν (τσέμπαλο)

Τριακόσια χρόνια πριν, το 1723, τη χρονιά που ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ έφυγε από τη γερμανική πόλη Καίτεν, γεννήθηκε εκεί ο Καρλ Φρήντριχ Άμπελ, ο τελευταίος και πιο σημαντικός γκαμπίστας της εποχής του. Ο πατέρας του, Κρίστιαν Φέρντιναντ Άμπελ, ήταν ο κύριος γκαμπίστας και τσελίστας στην ορχήστρα του πρίγκιπα Λεοπόλδου στην αυλή του Καίτεν και καλός φίλος του Γ. Σ. Μπαχ. Ο Κ. Φ. Άμπελ θα σπουδάσει αργότερα στη Λειψία με τον Μπαχ και θα γίνει πολύ στενός φίλος και συνεργάτης του γιου του, Γιόχαν Κρίστιαν Μπαχ, στο Λονδίνο, όπου θα ιδρύσουν μαζί τη διάσημη σειρά συναυλιών Bach-Abel.

Η Λυσίλ Μπουλανζέ θεωρείται μια από τις σημαντικότερες και πιο αναγνωρισμένες γκαμπίστριες της εποχής μας. Στη συναυλία θα παρουσιάσει, μαζί με τον συνεργάτη της και εξαιρετικό τσεμπαλίστα Πιερ Γκαλλόν, δύο από τις τρεις υπέροχες Σονάτες για βιόλα ντα γκάμπα και τσέμπαλο ομπλιγκάτο που ο Μπαχ έγραψε πιθανότατα στο Καίτεν, καθώς και Σονάτες του Καρλ Φρήντριχ Άμπελ.

Köthen – London, un piccolo viaggio
Μεταγραφές και αυθεντικό ρεπερτόριο για βιολοντσέλο πίκολο

Τετάρτη 15 Νοεμβρίου 2023 • Ώρα έναρξης: 20.30
Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός

Δήμος Γκουνταρούλης (βιολοντσέλο πίκολο), Μπρούνο Προκόπιο (τσέμπαλο)

Το 1723 ο Γ. Σ. Μπαχ κλείνει την περίοδο που έζησε στο Καίτεν και φεύγει για τη Λειψία, όπου θα παραμείνει μέχρι το τέλος της ζωής του. Στα σχεδόν επτά χρόνια που έμεινε στο Καίτεν (1717-1723) ως αρχιμουσικός στην αυλή του φιλόμουσου πρίγκιπα Λεοπόλδου, στην πιο δημιουργική του ηλικία κι έχοντας στη διάθεσή του εξαιρετικούς μουσικούς, ο Μπαχ έγραψε κάποια από τα πιο σημαντικά του έργα οργανικής μουσικής και μουσικής δωματίου, όπως τις Σονάτες και Παρτίτες για βιολί σόλο, τις Σονάτες για βιολί και τσέμπαλο, τις Σουίτες για βιολοντσέλο σόλο και πιθανώς τις τρεις Σονάτες για βιόλα ντα γκάμπα και τσέμπαλο.

Στο πρώτο μέρος του προγράμματος, ο Δήμος Γκουνταρούλης στο βιολοντσέλο πίκολο και ο εξαιρετικός Γαλλοβραζιλιάνος τσεμπαλίστας Μπρούνο Προκόπιο παρουσιάζουν μεταγραφές έργων για βιολί ή για βιόλα ντα γκάμπα και τσέμπαλο που ο Γ. Σ. Μπαχ έγραψε στο Καίτεν, σε μια ιδιαίτερα πρωτότυπη ανάγνωση με το σπάνιο και εκλεπτυσμένο ηχόχρωμα του βιολοντσέλου πίκολο, οργάνου συνδεδεμένου με τον Μπαχ και τον περίγυρό του. Στο δεύτερο μέρος, οι δύο μουσικοί παρουσιάζουν αυθεντικό ρεπερτόριο για βιολοντσέλο πίκολο και μπάσο κοντίνουο, με ένα από τα ιδιαίτερα πρωτότυπα 12 Allettamenti του Τζουζέππε Βαλεντίνι, που εκδόθηκαν στο Λονδίνο το 1720, και δύο Σονάτες του Ιταλού βιολοντσελίστα Αντρέα Καποράλε, που έζησε στο Λονδίνο και συνεργάστηκε στενά με τον Γκέοργκ Φρήντριχ Χαίντελ.

Orient Express: Παρίσι – Κωνσταντινούπολη
Καντεμίρ, Λυλλύ, Ραμώ, Φορκεραί

Σάββατο 18 Νοεμβρίου 2023 • Ώρα έναρξης: 20.30
Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός

Θύμιος Ατζακάς (ούτι), Νίκος Παραουλάκης (νέυ), Μιχάλης Κουλουμής (βιολί, βιόλα), Βαγγέλης Πασχαλίδης (σαντούρι), Ανδρέας Λινός (βιόλα ντα γκάμπα), Δημήτρης Κούντουρας (φλάουτο τραβέρσο, φλάουτα με ράμφος), Ηλέκτρα Μηλιάδου (μπαρόκ βιολοντσέλο, βιόλα ντα γκάμπα), Πάνος Ηλιόπουλος (τσέμπαλο), Μανούσος Κλαπάκης (κρουστά)

Μουσική διεύθυνση, επιμέλεια: Θύμιος Ατζακάς, Ανδρέας Λινός, Πάνος Ηλιόπουλος

Το 1723 πεθαίνει ο Δημήτριος Καντεμίρ, Μολδαβός πολιτικός και λόγιος εγκυκλοπαιδιστής με τεράστια μόρφωση, πολύγλωσσος και ιδιαίτερα καλλιεργημένος, εθνογράφος, μουσικολόγος, αλλά και σημαντικός συνθέτης, θεωρητικός της οθωμανικής λόγιας μουσικής και δεξιοτέχνης του ταμπούρ. Ο Καντεμίρ, που πέρασε μεγάλες περιόδους της ζωής του στην Κωνσταντινούπολη, όχι μόνο συνέθεσε έργα που κατέχουν εξέχουσα θέση μέχρι και σήμερα στο κλασικό ρεπερτόριο της οθωμανικής μουσικής, αλλά επίσης συνέλεξε και κατέγραψε πάνω από 350 κομμάτια (λαϊκούς και λόγιους σκοπούς, πεσρέφια και σεμάγια) από την ευρύτερη προφορική μουσική παράδοση της εποχής του, σε μια μουσική σημειογραφία που εφηύρε ο ίδιος. Η συλλογή αυτή, μαζί με την πιο επιδραστική ίσως πραγματεία για τη θεωρία και την επιτέλεση της οθωμανικής μουσικής με τίτλο Κιτάμπ-ι ’ιλμ αλ-μουσικί (Το βιβλίο της επιστήμης της μουσικής) που συνέγραψε ο ίδιος, συγκροτούν το μνημειώδες έργο του Εντβάρ-ι μουσικί, μέρος του οποίου θα ακουστεί στη συναυλία αυτή.

Οι εννιά εξαιρετικοί μουσικοί, που σχηματίζουν δύο σύνολα επί σκηνής (το ένα με όργανα των μουσικών παραδόσεων της Ανατολικής Μεσογείου και το άλλο με μπαρόκ όργανα), συνομιλούν, αυτοσχεδιάζουν, συμπράττουν και αλλάζουν ρόλους, προτείνοντας έναν σύγχρονο και πρωτότυπο διάλογο της μουσικής του Δημητρίου Καντεμίρ και της οθωμανικής αυλής με τη μουσική της μπαρόκ Γαλλίας στα τέλη του 17ου και στο πρώτο μισό του 18ου αιώνα.

Τζουζέππε Ταρτίνι, Αντόνιο Βαντίνι
Mουσική για βιολί, βιολοντσέλο και μπάσο κοντίνουο

Κυριακή 19 Νοεμβρίου 2023 • Ώρα έναρξης: 19.30

Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

La Stravaganza Greca: Σίμος Παπάνας (μπαρόκ βιολί), Δήμος Γκουνταρούλης (μπαρόκ βιολοντσέλo), Θοδωρής Κίτσος (μπαρόκ κιθάρα, θεόρβη), Μάρκελλος Χρυσικόπουλος (τσέμπαλο)

Το 1723 ο βιρτουόζος βιολιστής και συνθέτης Τζουζέππε Ταρτίνι μαζί με τον στενό φίλο και συνάδελφό του για χρόνια στην Πάντοβα, βιολοντσελίστα Αντόνιο Βαντίνι, αφήνουν την Ιταλία και πηγαίνουν στην Πράγα, όπου θα δουλέψουν για τρία χρόνια στην υπηρεσία του Κόμη Κίνσκυ. Οι δύο μουσικοί θα παραμείνουν φίλοι και συνεργάτες σε όλη τους τη ζωή. Ο Ταρτίνι έγραψε για τον Βαντίνι δύο απαιτητικά Κοντσέρτα για βιολοντσέλο και ορχήστρα. Οι επτά Σονάτες για βιολοντσέλο και μπάσο κοντίνουο του Βαντίνι που σώζονται και που ξαναβρέθηκαν πρόσφατα είναι ιδιαίτερα εκφραστικές και δεξιοτεχνικές.

Το σύνολο La Stravaganza Greca προτείνει ένα πρόγραμμα γύρω από τη φιλία των δύο μουσικών και τον διάλογο των οργάνων τους, συνδυάζοντας δεξιοτεχνικές Σονάτες των Ταρτίνι και Βαντίνι με σπάνιες και υπέροχες Τρίο σονάτες για βιολί, βιολοντσέλο και μπάσο κοντίνουο των Ιταλών συνθετών της εποχής Αλεσσάντρο Στραντέλλα, Νικόλα Αντόνιο Πόρπορα και Τζοβάννι Μπενεντέττο Πλάττι.

H πρώτη παρουσίαση του 6^ου Φεστιβάλ Μπαρόκ Μουσικής πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης