Έκθεση: "Παναρμόνια"

H Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στη διακεκριμένη Ελληνίδα εικαστικό Σοφία Καλογεροπούλου με μια μεγάλη έκθεση ζωγραφικής για το πλούσιο καλλιτεχνικό της έργο. Η έκθεση με τίτλο Παναρμόνια θα παρουσιάζεται από τις 8 Μαρτίου έως τις 5 Απριλίου 2022, καθημερινά 09.00-21.00, στο Αίθριο του 4ου ορόφου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (ΕΒΕ) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ). Η έκθεση αποτελεί οργάνωση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε συνεργασία με το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) και την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (ΕΒΕ) και πραγματοποιείται με δωρεά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ).

Οι 78 πίνακες ζωγραφικής που συνθέτουν το παραμυθένιο, φωτεινό και αισιόδοξο σύμπαν της έκθεσης Παναρμόνια αφηγούνται ιστορίες εμπνευσμένες από μουσικά έργα και από λήμματα του Λεξικού της Ελληνικής Μουσικής του συζύγου της Τάκη Καλογερόπουλου. Πριν λίγους μήνες η κ. Καλογεροπούλου δώρισε το σύνολο του πολύτιμου αρχείου του συνθέτη και μουσικού Τάκη Καλογερόπουλου, καθώς και το δικό της στο Ιστορικό Αρχείο της ΕΛΣ.

Πίσω από τα έντονα χρώματα ζωντανεύουν «λήμματα» από μια λεπτομερέστατη καταγραφή της ελληνικής μουσικής δημιουργίας, από τα οποία επιλέχθηκαν να παρουσιαστούν αυτά που ανήκουν πιθανόν «όχι στο πιο δημοφιλές κομμάτι της» αλλά ίσως «στο πιο πολύτιμο», όπως αναφέρει η ζωγράφος. Οι πίνακες μεταφέρουν τους θεατές σε σκηνές μουσικών έργων, σε θέατρα και σε μύθους. Μέσα απ’ όλη αυτή τη χρωματική και μουσική «γιορτή», τα έργα περνούν ένα μήνυμα για τον δικό μας πολιτισμό. Στο πλαίσιο της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν μουσικές εκδηλώσεις και εικαστικά εργαστήρια για παιδιά από τις Εκπαιδευτικές & Κοινωνικές Δράσεις της ΕΛΣ.

«Ακούγοντας μουσική “βλέπεις” εικόνες. Αυτές τις εικόνες θέλησα να ζωγραφίσω. Τούτη η έκθεση έχει σαν θέμα τη μουσική μας κληρονομιά, ίσως όχι το πιο δημοφιλές κομμάτι της αλλά κατά τη γνώμη μου το πιο πολύτιμο. Οδηγός μου σ’ αυτή τη μουσικοεικαστική περιπλάνηση ήταν το Λεξικό της Ελληνικής Μουσικής του Τάκη Καλογερόπουλου και το μουσικό παρελθόν μου. Η σειρά αυτών των έργων ονομάζεται Παναρμόνια, από στίχο του Κωστή Παλαμά αλλά και από το όνομα της ορχήστρας σύμβολο νέων μουσικών του ’70, καταμεσής της δικτατορίας, που πίστεψαν ότι η ψυχή ενός λαού είναι ο πολιτισμός και η παιδεία», σημειώνει η Σοφία Καλογεροπούλου.

Ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Γιώργος Κουμεντάκης σημειώνει: «Με μεγάλη χαρά η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζει την έκθεση της διακεκριμένης ζωγράφου Σοφίας Καλογεροπούλου, έργα της οποίας έχουν παρουσιαστεί σε πλήθος εκθέσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Δεν είναι μόνο ότι η Σοφία Καλογεροπούλου έχει σπουδάσει μουσική και μάλιστα έχει εμφανιστεί ως σολίστ στην Κρατική Όπερα της Βιέννης. Είναι ότι οι συγκεκριμένοι πίνακες, γεμάτοι λαμπερά χρώματα, αφηγούνται ιστορίες εμπνευσμένες από μουσικά έργα και από λήμματα του Λεξικού της Ελληνικής Μουσικής του συζύγου της Τάκη Καλογερόπουλου. Η Εθνική Λυρική Σκηνή, χάρη στη σημαντική δωρεά της κ. Καλογεροπούλου, απέκτησε πριν από λίγους μήνες το αρχείο του συνθέτη και μουσικού Τάκη Καλογερόπουλου και της Σοφίας Καλογεροπούλου, ένα αρχείο εξαιρετικά σημαντικό και πλούσιο σε υλικό. Περιλαμβάνει σημαντικό αριθμό πολύτιμων τεκμηρίων, που μπορούν να αποτελέσουν σπουδαία πρώτη ύλη για μελλοντικές εργασίες ερευνητών και ερμηνείες μουσικών. Ανάμεσα σε άλλα, διαθέτει περίπου 250 εκδόσεις μουσικών και μουσικολογικών βιβλίων, μεγάλο αριθμό μουσικών εκδόσεων έργων Ελλήνων και ξένων συνθετών, πλήθος δημοσιευμάτων και καλλιτεχνικών προγραμμάτων και περισσότερες από 250 φωτογραφίες, κάποιες εκ των οποίων είναι εντελώς άγνωστες στην ελληνική μουσική και μουσικολογική κοινότητα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι κατά τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι συλλέκτες και καλλιτέχνες εμπιστεύονται στην Εθνική Λυρική Σκηνή τις πολύτιμες συλλογές και τα αρχεία τους, δείχνοντας έμπρακτα πόσο εκτιμούν τον οργανισμό και τη δουλειά που γίνεται σε αυτόν. Η έκθεση της Σοφίας Καλογεροπούλου με πίνακες εμπνευσμένους από μουσικές συνθέσεις αλλά και με τεκμήρια από το αρχείο του Τάκη Καλογερόπουλου αποτελεί μια πρώτη χειρονομία ανάδειξης του μοναδικού αρχείου που πρόσφατα περιήλθε στην κατοχή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και εύχομαι να ενθαρρύνει και άλλους συλλέκτες να εμπιστευτούν στον οργανισμό τα πολύτιμα τεκμήριά τους».

Η επιμέλεια της έκθεσης ανήκει στην κόρη της ζωγράφου Διώνη Καλογεροπούλου, αρχιτέκτων μηχανικός. «Η κυριολεκτική σημασία του όρου “επιμέλεια” αποδίδεται ως “η φροντίδα και το ενδιαφέρον για κάτι”. Με αυτή ακριβώς τη βάση, ως ουσιαστική έννοια και όχι τόσο ως τον κυριολεκτικό όρο του “επιμελητή” ως επαγγελματία του είδους, δέχθηκα να αναλάβω το πολύπλοκο αυτό ταξίδι της οργάνωσης μιας έκθεσης ζωγραφικής η οποία θα ήταν παράλληλα και τόσο προσωπική υπόθεση. Η ιδιαίτερη δυσκολία του εγχειρήματος αυτού και η σκέψη εξαρχής ήταν το ποια θα ήταν η σωστότερη απόδοση μιας παράλληλης παρουσίασης του σημαντικού έργου δύο ανθρώπων που είχαν και κοινή πορεία στη ζωή, και μάλιστα σε έναν τόσο εμβληματικό –τόσο αρχιτεκτονικά όσο και ως πολιτιστικού ιδρύματος– χώρο όπως το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Η απάντηση ήρθε με τη λέξη “απλότητα”. Το μουσικό και συγγραφικό έργο του πατέρα μου Τάκη Καλογερόπουλου –με αποκορύφωμα το Λεξικό της Ελληνικής Μουσικής, πάνω στο οποίο βασίζεται η παρούσα έκθεση ζωγραφικής– όσο και τα γεμάτα και φωτεινά έργα της μητέρας μου Σοφίας Καλογεροπούλου δεν χρειάζονταν ειδικές συστάσεις ούτε ιδιαίτερες επεμβάσεις. Η έκθεση τιτλοφορείται Παναρμόνια διότι φιλοδοξεί να αποτελέσει μια ενιαία γλώσσα “αρμονίας”, έννοια τελικά τόσο σημαντική για τον άνθρωπο και την ψυχή του», σημειώνει η Διώνη Καλογεροπούλου.

Εικαστικό εργαστήριο για παιδιά: Ποπ όπερες

Οι Εκπαιδευτικές & Κοινωνικές Δράσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής σε συνεργασία με την εικαστικό και παιδαγωγό Αγγελική Μπόζου υλοποιούν το εικαστικό εργαστήριο Ποπ όπερες, στο πλαίσιο της έκθεσης Παναρμόνια της Σοφίας Καλογεροπούλου. Το εργαστήριο απευθύνεται σε παιδιά 6 έως 10 ετών και θα πραγματοποιηθεί τις Κυριακές 13, 20, 27 Μαρτίου & 3 Απριλίου 2022 στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (ΕΒΕ), στο ΚΠΙΣΝ.

Το εργαστήριο Ποπ όπερες στοχεύει στη γνωριμία των παιδιών με τη ζωγραφική της Σοφίας Καλογεροπούλου και τη μουσική θεματολογία των έργων της. Το ναΐφ στιλ της αυτοδίδακτης ζωγράφου θα αποτελέσει μια ευκαιρία προκειμένου τα παιδιά να αισθανθούν ότι η σύγχρονη τέχνη δεν είναι απαραίτητα δυσνόητη ή απόλυτα άρτια, αλλά και ένας τρόπος έκφρασης που μπορεί να τα αγγίξει. Στο πλαίσιο του εργαστηρίου τα παιδιά θα δημιουργήσουν το δικό τους αφηγηματικό sketchbook, συλλέγοντας και ανασκευάζοντας στοιχεία από τους πίνακες της ζωγράφου. Μέσα στις σελίδες ενός χειροποίητου τετραδίου οι συμμετέχοντες θα δοκιμάσουν τρόπους κατασκευής χάρτινων μηχανισμών, δημιουργώντας ένα τρισδιάστατο περιβάλλον που θα φιλοξενήσει τα κτίρια και τα πλάσματα του κόσμου των έργων της ζωγράφου.

Παράλληλα, οι μαθητές-επισκέπτες της έκθεσης θα έχουν τη μοναδική ευκαιρία να αποκτήσουν ένα έντυπο με δημιουργικές δραστηριότητες και κοπτικά για pop-up κατασκευές έχοντας ως αφετηρία το έργο της Σοφίας Καλογεροπούλου και κεντρικό στόχο την παρατήρηση μέσω μιας δημιουργικής περιήγησης στην έκθεση.

Υπεύθυνη εργαστηρίου: Αγγελική Μπόζου
Ηλικίες: 6-10 ετών
Ημερομηνίες & ώρες εργαστηρίων: Κυριακές 13, 20, 27 Μαρτίου & 3 Απριλίου 2022, 10:00 - 12:00 & 12:30 - 14:30
Τα εργαστήρια είναι αυτοτελή

* Το αναλυτικό πρόγραμμα των μουσικών εκδηλώσεων της έκθεσης θα ανακοινωθεί σύντομα στο nationalopera.gr

ΑΡΧΕΙΟ ΤΑΚΗ ΚΑΙ ΣΟΦΙΑΣ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ

Έπειτα από ευγενική δωρεά της κ. Καλογεροπούλου, η Μουσική Βιβλιοθήκη – Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής πριν από λίγες εβδομάδες παρέλαβε το πολύτιμο, ιδιαίτερης ιστορικής αξίας για τη μελέτη, αξιολόγηση και τεκμηρίωση διαφόρων πτυχών της μουσικής ζωής στην Ελλάδα αρχείο του Τάκη Καλογερόπουλου και της Σοφίας Καλογεροπούλου.

Το συγκεκριμένο αρχείο περιλαμβάνει σημαντικό αριθμό μοναδικών τεκμηρίων, που μπορούν να αποτελέσουν σπουδαία πρώτη ύλη για μελλοντικές εργασίες ερευνητών και ερμηνείες μουσικών, όπως κάποιες από τις χειρόγραφες παρτιτούρες έργων του Τάκη Καλογερόπουλου, αλλά και τις μεταγραφές-διασκευές του σε παραδοσιακές μελωδίες και έργα άλλων Ελλήνων συνθετών, τα αρκετά χειρόγραφα και αντίγραφα χειρογράφων έργων του Κωνσταντίνου Κυδωνιάτη, του Γεωργίου Πονηρίδη κ.ά.

Επίσης, διαθέτει περίπου 250 εκδόσεις μουσικών και μουσικολογικών βιβλίων (ελληνόγλωσσων και ξενόγλωσσων), μεγάλο αριθμό μουσικών εκδόσεων έργων Ελλήνων και ξένων συνθετών (περισσότερων από 300), πλήθος δημοσιευμάτων και καλλιτεχνικών προγραμμάτων, σημαντικό αριθμό σημειώσεων του Τάκη Καλογερόπουλου για διάφορα ζητήματα της ελληνικής μουσικής και της ζωής σημαντικών εκπροσώπων της, μικρό μέρος της αλληλογραφίας του, κάποιες αφίσες και λίγες ηχογραφήσεις βινυλίου και δίσκων ακτίνας. Τέλος, το αρχείο αυτό περιλαμβάνει περισσότερες από 250 φωτογραφίες (ασπρόμαυρες και έγχρωμες), κάποιες εκ των οποίων είναι εντελώς άγνωστες στην ελληνική μουσική και μουσικολογική κοινότητα.

— Γιάννης Μπελώνης

Υπεύθυνος Μουσικής Βιβλιοθήκης – Ιστορικού Αρχείου ΕΛΣ

ΣΟΦΙΑ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ

Η Σοφία Καλογεροπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, πτυχιούχος Νομικής και Πολιτικών-Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Παράλληλα σπούδασε μουσική στο Ωδείο Αθηνών και στη συνέχεια στο Στούντιο της Όπερας της Βιέννης. Εμφανίστηκε στην Κρατική Όπερα της Βιέννης ως σολίστ την περίοδο 1976-77 µε το πατρικό της όνομα Σοφία Μαζαράκη. Στη ζωγραφική είναι αυτοδίδακτη. Από το 1990 έχει πραγματοποιήσει πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Γερμανία, Ιαπωνία, Σουηδία, Ελβετία, Ισραήλ, Τουρκία, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής). Ήταν παντρεμένη με τον συνθέτη-μουσικολόγο Τάκη Καλογερόπουλο (1946-2009) και έχει δύο κόρες, τη Διώνη και τη Δάφνη.

Συναυλία εγκαινίων – Βιογραφικά σημειώματα καλλιτεχνών 

Ναταλία Μιχαηλίδου Πιάνο

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Ξεκίνησε πιάνο με τη μητέρα της, ενώ πέντε ετών έδωσε το πρώτο της ρεσιτάλ. Με υποτροφία της Γαλλικής Κυβέρνησης σπούδασε στην Εκόλ Νορμάλ Παρισιού, από όπου έλαβε το ανώτατο δίπλωμα με ιδιαίτερη διάκριση σε ηλικία 17 ετών, ενώ συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον (ΗΠΑ). Βραβεύτηκε σε τρεις διεθνείς διαγωνισμούς. Έχει δώσει συναυλίες παγκοσμίως, σε διεθνή φεστιβάλ σε συνεργασία με σπουδαίους αρχιμουσικούς και σολίστ, ενώ έχει συμπράξει με σημαντικές ορχήστρες σε Ελλάδα και εξωτερικό. Πολλές συναυλίες της έχουν μεταδοθεί σε απευθείας μετάδοση. Παρά την εξειδίκευσή της στη γαλλική μουσική, η κυριαρχία της στο πιάνο εκτείνεται σε ευρύτατο ρεπερτόριο. Πολλοί συνθέτες τής έχουν αφιερώσει έργα, τα οποία έχει παρουσιάσει σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση. Έχει συνεργαστεί με την Ελένη Καραΐνδρου και τον Θόδωρο Αγγελόπουλο. Έχει διδάξει σε σεμινάρια σε Ελλάδα και εξωτερικό. Συχνά είναι μέλος κριτικών επιτροπών διεθνών διαγωνισμών πιάνου ανά τον κόσμο. Από την Ένωση Κριτικών τής απονεμήθηκε το βραβείο δίσκου. Είναι πρόεδρος του Συλλόγου ΕΡΤΑ Hellas (European Piano Teachers Association). Διδάσκει σε Ωδείον Αθηνών, Ωδείον Ν. Σκαλκώτας, Εκόλ Νορμάλ Παρισιού, καθώς και στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του ΕΚΠΑ.

Βαγγέλης Χριστόπουλος Όμποε

Διεθνώς αναγνωρισμένος ομποΐστας, είναι γνωστός από τη μακρόχρονη θητεία του (πρώτο όμποε) της ΚΟΑ, καθώς και από πολλά cd με μουσική της Ελένης Καραΐνδρου. Έλαβε δίπλωμα και πρώτο βραβείο από το Ωδείον Αθηνών (1971), ενώ αρίστευσε στη Μουσική Ακαδημία Μονάχου, όπου απέσπασε θετικές κριτικές σε συναυλίες μουσικής δωματίου και ηχογραφήσεις με τη Χορωδία Μπαχ υπό τον Καρλ Ρίχτερ. Ως σολίστ έχει συμπράξει με όλες τις ελληνικές ορχήστρες, καθώς επίσης με Συμφωνική Ορχήστρα Σόφιας και Ταϊβάν, Ορχήστρα Δωματίου Στουτγάρδης και Ταλλίν, Ορχήστρα Ακαδημίας Αγίας Καικιλίας, Ορχήστρα Beethoven Now! (Ελσίνκι) κ.ά. σε Ελλάδα και εξωτερικό. Έχει πλούσια δραστηριότητα στη μουσική δωματίου με την πιανίστα και σύζυγό του Ναταλία Μιχαηλίδου, με το τρίο «Έκφρασις», το τρίο «Αμφιλύκη», το κουαρτέτο εγχόρδων της ΚΟΑ, το «Ελληνικό Κουιντέτο Πνευστών» κ.ά. Έλληνες συνθέτες τού έχουν αφιερώσει έργα τους. Εξελέγη δύο φορές γενικός γραμματέας του Πανελληνίου Μουσικού Συλλόγου. Το 2000 προσκλήθηκε ως πρώτο όμποε στην Ευρω-Ασιατική Ορχήστρα ASEM στην Κορέα. Οι ζωντανές ερμηνείες του καθώς και η συμμετοχή του στη δισκογραφία (ιδίως σε έργα της Ελένης Καραΐνδρου) έχουν λάβει εξαιρετικές κριτικές.

Γιώργος Μουλουδάκης Κιθάρα

Μουσικός με πλούσια δισκογραφία ως σολίστ κιθάρας, δάσκαλος, συνθέτης, πεζογράφος, δοκιμιογράφος. Συνεργάστηκε, μεταξύ άλλων, με τους μουσικούς Στέλλα Γαδέδη, Άρη Χριστοφέλλη, Κατρίν Τσεντς, Γιάννη Ιωαννίδη, με τους σκηνοθέτες Λευτέρη Βογιατζή, Πλούταρχο Καϊτατζή και με τον ποιητή Ευγένιο Αρανίτση. Συνέβαλε στο χτίσιμο ενός ρεπερτορίου ελληνικών έργων για κιθάρα, που παρουσίασε σε διεθνή φεστιβάλ και που δημιούργησαν μια νέα σχολή στο όργανο. Του αφιέρωσαν έργα τους οι Μάνος Χατζιδάκις, Νίκος Μαμαγκάκης, Θεόδωρος Αντωνίου, Γιώργος Κουμεντάκης, Νίκος Κυπουργός, Βαγγέλης Μπουντούνης. Ποιητικές του συλλογές εκδόθηκαν από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης, δοκίμια και λογοτεχνικά του κείμενα δημοσιεύτηκαν στο hartismag.gr και yorgosmouloudakis.wordpress.com. Σε συνεργασία με το Studio 19 δημιούργησε παραστάσεις πολυμέσων όπως Faust, Ιστορία του ματιού, Ημερολόγιο ενός Άλλου, σκιαγραφώντας ένα πρωτοποριακό πλαίσιο στην αντιστικτική χρήση εικόνας-ήχου-λόγου-μουσικής. Τα Ριζίτικα – Ο κύκλος της ζωής στην Κρήτη σηματοδότησαν μια λυρική επιστροφή στον τόπο καταγωγής του. Έχει παρουσιάσει τις πρώτες εκτελέσεις του συνόλου τού με πρωταγωνιστή την κιθάρα έργου του Μάνου Χατζιδάκι, ανάμεσά τους το μοναδικό του έργο για σόλο κιθάρα, που του αφιερώθηκε.

Οργάνωση: Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ), σε συνεργασία με το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) και την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (ΕΒΕ)