Αφιέρωμα στον Κώστα Πασχάλη

Η Εθνική Λυρική Σκηνή τιμά έναν από τους σπουδαιότερους Έλληνες βαρύτονους, τον Κώστα Πασχάλη, με ένα μεγάλο αφιέρωμα, την Πέμπτη 24 Οκτωβρίου 2019 στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο ΚΠΙΣΝ. Συμμετέχουν οι διεθνώς καταξιωμένοι Έλληνες μονωδοί Δημήτρης Πακσόγλου, Δημήτρης Πλατανιάς, Τάσης Χριστογιαννόπουλος, Χριστόφορος Σταμπόγλης. Την Ορχήστρα της ΕΛΣ διευθύνει ο Λουκάς Καρυτινός, ενώ την καλλιτεχνική επιμέλεια υπογράφει η διάσημη Ρουμάνα υψίφωνος και σύζυγος του Κώστα Πασχάλη Μαρίνα Κρίλοβιτς.

Στο πλαίσιο του εορτασμού των 80 ετών της, η Εθνική Λυρική Σκηνή τιμά έναν σπουδαίο καλλιτέχνη που συνδέθηκε ιδιαιτέρως με την ιστορία της και τίμησε την τέχνη της όπερας στα πέρατα του κόσμου. Ο Κώστας Πασχάλης γεννήθηκε το 1929 και ήδη από το 1947 συμμετείχε στη Χορωδία της ΕΛΣ. Το 1951, μόλις στα 22 του, έκανε την πρώτη του μεγάλη επιτυχία ερμηνεύοντας τον Ριγολέττο. Η μεστή για την ηλικία φωνή του, η άρτια τεχνική, η σωστή αναπνοή και άρθρωσή του, αλλά και η συνολική σκηνική παρουσία του, έκαναν μεγάλη εντύπωση, με αποτέλεσμα να αναλάβει απαιτητικούς πρωταγωνιστικούς ρόλους σε διάσημες όπερες των Βέρντι, Μότσαρτ, Λεονκαβάλλο, Μασκάνι, Ροσσίνι, Ντονιτσέττι, Καλομοίρη.

Το 1958 ξεκίνησε θριαμβευτικά τη διεθνή του σταδιοδρομία με μια ιστορική παράσταση του Χορού μεταμφιεσμένων του Βέρντι στη Βιέννη, σε μουσική διεύθυνση του Δημήτρη Μητρόπουλου. Αμέσως μετά ο Χέρμπερτ φον Κάραγιαν, καλλιτεχνικός διευθυντής της Κρατικής Όπερας της Βιέννης, του προσέφερε συμβόλαιο συνεργασίας. Στην κορυφαία βιεννέζικη όπερα έδωσε πάνω από 650 παραστάσεις μέσα σε 25 χρόνια, μια σπάνια διαδρομή για την οποία τιμήθηκε και από την αυστριακή κυβέρνηση.

Η σταδιοδρομία του στον παγκόσμιο οπερατικό χάρτη θεωρείται έως και σήμερα μοναδική. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 διέπρεψε στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα και φεστιβάλ όπερας του πλανήτη όπως, μεταξύ άλλων, Μετροπόλιταν Νέας Υόρκης, Σκάλα του Μιλάνου, Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, Ρώμη, Φλωρεντία, Μόναχο, Ντάλλας, Χιούστον, Σαν Φρανσίσκο, αλλά και στα φεστιβάλ του Ζάλτσμπουργκ και του Γκλάιντμπορν. Μια από τις δεκάδες αποθεωτικές κριτικές που έλαβε στην καριέρα του, από τους London Sunday Times για την ερμηνεία του στον Μάκβεθ το 1964 στο Γκλάιντμπορν, ανέφερε: «Η φωνή του είναι φαινομενικά ανεξάντλητης δύναμης, αξιοσημείωτης συνοχής και ακρίβειας. Αποπνέει μια ευγένεια που πλησιάζει το θεϊκό…».

Παράλληλα με τη διεθνή του πορεία, ο Κώστας Πασχάλης δεν έλειψε ποτέ από την Εθνική Λυρική Σκηνή και το ελληνικό κοινό, το οποίο τον αγάπησε με πάθος. Στο Ολύμπια και στο Ηρώδειο αποθεώθηκε σε ρόλους όπως Ντον Τζοβάννι, Σκάρπια, Σιμόν Μποκκανέγκρα, Ναμπούκκο, Μάκβεθ, Ντον Κάρλο (Ερνάνης) κ.ά., ενώ στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 υπέγραψε τη σκηνοθεσία σε πολλές παραγωγές όπερας στην ΕΛΣ.

Την καλλιτεχνική περίοδο 1988/89 διετέλεσε Γενικός Διευθυντής της ΕΛΣ, ενώ η τελευταία του εμφάνιση πάνω στη σκηνή του μοναδικού ελληνικού λυρικού θεάτρου ήταν το 1995/96 με τον Σιμόν Μποκκανέγκρα.

Η βελούδινη, σκούρα και αρρενωπή φωνή του, η ωραία φραστική του τραγουδιού, η έκφραση των ματιών του και η λαμπερή σκηνική παρουσία του ήταν τα στοιχεία που τον έκαναν διάσημο σε όλο τον κόσμο. Ο Κώστας Πασχάλης υπήρξε ένας συναρπαστικός βαρύτονος, καθηλωτικός σε κάθε ερμηνεία του, ενώ την ίδια στιγμή η στάση του σώματός του αντανακλούσε τον ψυχισμό κάθε ρόλου που έπρεπε να αποδώσει. Έφυγε από τη ζωή στην Αθήνα στις 9 Φεβρουαρίου 2007. Σύζυγός του υπήρξε η διεθνώς καταξιωμένη υψίφωνος Μαρίνα Κρίλοβιτς.

Στο αφιέρωμα της 24ης Οκτωβρίου, το οποίο επιμελήθηκε η Μαρίνα Κρίλοβιτς, συμμετέχουν οι διεθνώς αναγνωρισμένοι Έλληνες μονωδοί Δημήτρης Πακσόγλου, Δημήτρης Πλατανιάς, Τάσης Χριστογιαννόπουλος και Χριστόφορος Σταμπόγλης, οι οποίοι θα ερμηνεύσουν αποσπάσματα από όπερες των Βέρντι, Πουτσίνι, Ροσσίνι, Μασνέ κ.ά. Την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής θα διευθύνει ο Λουκάς Καρυτινός.

Λουκάς Καρυτινός Μουσική διεύθυνση

Αρχιμουσικός, γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στο Ωδείο Αθηνών, στο Πανεπιστήμιο Τεχνών Δυτικού Βερολίνου και στο Μοτσαρτέουμ του Ζάλτσμπουργκ. Είναι απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάστηκε ως αρχιμουσικός στη Γερμανία και από το 1985 στην Εθνική Λυρική Σκηνή, όπου έγινε μουσικός διευθυντής (1992) και καλλιτεχνικός διευθυντής (1999-2005). Έχει μετάσχει στα φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, Βερόνας, Ρώμης, Λας Πάλμας, Τόρρε ντελ Λάγκο, Αβάνς. Έχει συνεργαστεί, μεταξύ άλλων, με τα λυρικά θέατρα Βερολίνου, Βαρκελώνης, Κολωνίας, Μόντε Κάρλο, Ντητρόιτ, Βέρνης, Ζάλτσμπουργκ, Ρώμης, Κατάνιας. Εκτός από την Ελλάδα, έχει διευθύνει στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και σε Κορέα, ΗΠΑ, Αυστραλία, Τουρκία, Αίγυπτο και έχει ηχογραφήσει για τις εταιρείες BMG, WEA, CBS, ETERNA, Dynamic. Του απονεμήθηκαν τα διάσημα του «Τάγματος του Αστέρος της Ιταλικής Αλληλεγγύης» και τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο Μουσικής από την Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών.

Μαρίνα Κρίλοβιτς Καλλιτεχνική επιμέλεια, σολίστ

Διάσημη λυρική υψίφωνος, ελληνικής καταγωγής. Απέσπασε πολυάριθμα βραβεία σε διεθνείς διαγωνισμούς. Έχει εμφανιστεί στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του κόσμου, σε Μητροπολιτική Όπερα Νέας Υόρκης, Βασιλική Όπερα Λονδίνου (Κόβεντ Γκάρντεν), Αμβούργο, Βιέννη, Σικάγο, Ρώμη, Βερολίνο, Παρίσι, Λισαβόνα, Μόναχο, Μόντρεαλ, Άμστερνταμ κ.α. Έχει τραγουδήσει με σπουδαίους καλλιτέχνες όπως Πλάθιντο Ντομίνγκο, Λουτσιάνο Παβαρόττι, Τίτο Γκόμπι, Χοσέ Καρρέρας, Ρενάτο Μπρουζόν, Νικόλα Μαρτινούτσι, ενώ έχει συνεργαστεί με διάσημους αρχιμουσικούς όπως Κλάουντιο Αμπάντο, Γκέοργκ Σόλτι, Λόριν Μααζέλ, Ρικκάρντο Μούτι κ.ά. Γνωστή για την εξαιρετική ποιότητα της φωνής της αλλά και για την εκπληκτική σκηνική της παρουσία ερμήνευσε διάσημους ρόλους. Τη δεκαετία του 1980 ξεκίνησε τη συνεργασία της με την ΕΛΣ, όπου εμφανίστηκε με τεράστια επιτυχία σε έργα όπως Καβαλλερία ρουστικάνα, Μανόν Λεσκώ, Μάκβεθ, Ιφιγένεια εν Ταύροις, Φάλσταφ, Τόσκα, Φεντόρα κ.ά. Μονωδός με σπουδαίο εκπαιδευτικό έργο, έχει διδάξει σε όλο τον κόσμο, ενώ συμμετέχει ως μέλος κριτικής επιτροπής σε πολλούς διεθνείς μουσικούς διαγωνισμούς.

Δημήτρης Πακσόγλου Σολίστ

Τενόρος, γεννήθηκε στον Πειραιά. Σπούδασε υποκριτική στη Σχολή Δραματικής Τέχνης «Βεάκη» και ως ηθοποιός θεάτρου εμφανίστηκε σε σημαντικές σκηνές όπως Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, Εθνικό Θέατρο και Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν. Αποφοίτησε από το Ωδείο Ατενέουμ υπό την καθοδήγηση του βαρύτονου Κώστα Πασχάλη και της υψιφώνου Μαρίνας Κρίλοβιτς. Αργότερα βρέθηκε στη Γαλλία, όπου εργάστηκε σε διάφορα λυρικά θέατρα και πρωτοεμφανίστηκε ως Ρανταμές (Αΐντα) στο κατάμεστο Ολυμπιακό Στάδιο της χώρας. Έχει συνεργαστεί με σπουδαίους αρχιμουσικούς όπως οι Λωράν Καμπελλόνε, Γκάμπριελ Τσμούρα, Φιλίπ Φορζέ, Ερρίκος Φρεζής, Λουκάς Καρυτινός, Χουάνχο Μένα, Μύρων Μιχαηλίδης, Αλέξανδρος Μυράτ, Οντρέι Όλος και σκηνοθέτες όπως οι Ούγκο ντε Άνα, Τζανκάρλο ντελ Μόνακο, Στήβεν Λάνγκριτζ, Λορέντσο Μαριάνι και Ντέιβιντ Πάουντνυ. Έχει ερμηνεύσει, μεταξύ άλλων, Δον Χοσέ (Κάρμεν), Τουρίντου (Καβαλλερία ρουστικάνα), Μακντάφ (Μάκβεθ), Πίνκερτον (Μαντάμα Μπαττερφλάι), Ντε Γκριέ (Μανόν Λεσκώ), Μάριο Καβαραντόσσι (Τόσκα), Αλφρέντο (Τραβιάτα), Κάνιο (Παλιάτσοι), Άλμπερτ Γκρέγκορ (Υπόθεση Μακρόπουλου). Από το 2012 ανήκει στο δυναμικό της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Δημήτρης Πλατανιάς Σολίστ

Βαρύτονος, έλαβε πτυχίο κιθάρας (τάξη Γιώργου Μαυρέα) και δίπλωμα μονωδίας (τάξη Μαρίας Μαρκέτου) στο Δημοτικό Ωδείο Καλαμάτας. Συνέχισε σπουδές όπερας στην Ιταλία με τη Μασάκο Τανάκα Πρόττι (υποτροφία «Αλεξάνδρα Τριάντη», 2000). Από το 2004 μελετάει με τον Άρη Χριστοφέλλη. Έχει συνεργαστεί με πολυάριθμες ελληνικές και ξένες ορχήστρες. Πρωτοεμφανίστηκε στην Εθνική Λυρική Σκηνή ως Άλφιο (Καβαλλερία ρουστικάνα, 2004), ενώ έκτοτε έχει ερμηνεύσει πλήθος ρόλων, μεταξύ άλλων Μαρτσέλλο (Μποέμ), Φίγκαρο (Οι γάμοι του Φίγκαρο), Άρχοντα (Ο Πρωτομάστορας), Ρενάτο (Ένας χορός μεταμφιεσμένων), Ριγολέττο, Αμονάσρο (Αΐντα), Ζερμόν (Τραβιάτα), Σκάρπια (Τόσκα), Ντι Λούνα (Ο τροβαδούρος), Τέλραμουντ (Λόενγκριν). Έχει εμφανιστεί σε σπουδαία θέατρα και φεστιβάλ παγκοσμίως όπως Θέατρο Ο Φοίνικας Βενετίας, Θέατρο Σάο Κάρλος Λισαβόνας, Κρατική Όπερα Μονάχου, Όπερα Φρανκφούρτης, Λα Μονναί Βρυξελλών, Φεστιβάλ Μπρέγκεντς και Ζάλτσμπουργκ, Βασιλική Όπερα Λονδίνου (Κόβεντ Γκάρντεν), Κρατική Όπερα Βαυαρίας, Όπερα Φλωρεντίας, Μέγαρο Τεχνών Βασίλισσα Σοφία (Βαλένθια) και Όπερα Στουτγάρδης.

Χριστόφορος Σταμπόγλης Σολίστ

Bαθύφωνος, έχει εμφανιστεί στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα και φεστιβάλ του κόσμου όπως Μητροπολιτική Όπερα Νέας Υόρκης, Βασιλική Όπερα Λονδίνου (Κόβεντ Γκάρντεν), Βασιλικό Θέατρο Μαδρίτης, Μεγάλο Θέατρο Γενεύης, Κρατική Όπερα Βαυαρίας, Φεστιβάλ Γκλάιντμπορν κ.α. Στη μουσική και τεχνική του διαμόρφωση σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι υποτροφίες «Μαρία Κάλλας», που τον στήριξαν στις σπουδές του, οι αείμνηστοι Χρήστος Λαμπράκης και Κώστας Πασχάλης και τέλος ο σημαντικός Έλληνας βαθύφωνος Δημήτρης Καβράκος, με τον οποίο μελετά έως σήμερα. Θεωρεί τον εαυτό του καλλιτεχνικό θρέμμα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, καθώς εκεί έκανε τα πρώτα σημαντικά του βήματα, αλλά και του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, όπου είχε την τύχη να συνεργαστεί με μεγάλους καλλιτέχνες. Έχει συμπράξει πολλές φορές με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία της ΕΡΤ. Έχει δώσει πολλά προσωπικά ρεσιτάλ, καθώς και συναυλίες θρησκευτικής μουσικής. Το ρεπερτόριό του ξεπερνά τα ενενήντα έργα, ενώ έχει ηχογραφήσει για εταιρείες όπως EMI Classics, Bongiovanni, Rossini Opera Festival και LYRA.

Τάσης Χριστογιαννόπουλος Σολίστ

Βαρύτονος, γεννήθηκε στον Πειραιά. Από το 1989 πρωταγωνιστεί σε παραγωγές της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, ενώ εμφανίζεται στα σημαντικότερα θέατρα παγκοσμίως. Το ρεπερτόριό του περιλαμβάνει πρωταγωνιστικούς ρόλους σε έργα όπως Ο κουρέας της Σεβίλλης, Μάκβεθ, Ντον Τζοβάννι, Ντον Κάρλος, Τραβιάτα, Ο μαγικός αυλός, Ευγένιος Ονιέγκιν, Φάουστ, Άμλετ, Ένας χορός μεταμφιεσμένων, Φάλσταφ, Ο τροβαδούρος. Εκτός από ηχογραφήσεις οπερατικών έργων (Ταμερλάνος, Τραβιάτα, Φάλσταφ κ.ά.) και τραγούδια Γάλλων συνθετών (Σαιν-Σανς, Νταβίντ κ.ά.), έχει ηχογραφήσει έργα Ελλήνων συνθετών (Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Μαμαγκάκη, Κουρουπού, Μικρούτσικου, Μαρκόπουλου κ.ά.). Παράλληλα συνθέτει μουσική. Στα έργα του περιλαμβάνονται τα μιούζικαλ Χριστουγεννιάτικη ιστορία, Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας μικρός πρίγκιπας, τα μπαλέτα On the road, Labyrinth, οι κύκλοι τραγουδιών E.E.Cummings, Thomas Moore, τα οποία παρουσιάζονται σε Ελλάδα και εξωτερικό. Τιμήθηκε από τη γαλλική Ακαδημία Σαρλ Κρο ως «Καλύτερος ερμηνευτής γαλλικών τραγουδιών».