Ο πρίγκιπας Ιβάν και το πουλί της φωτιάς

Ιδρυτικός δωρητής Εναλλακτικής Σκηνής

Η Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής εγκαινιάζει την πρωινή της ζώνη στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος με την όπερα για παιδιά και νέους Ο πρίγκιπας Ιβάν και το πουλί της φωτιάς του σημαντικού συνθέτη και σκηνοθέτη Θοδωρή Αμπαζή, από τις 22 Οκτωβρίου. Το έργο βασίζεται σε γνωστό παραδοσιακό ρώσικο παραμύθι, στο οποίο βασίστηκε επίσης και το διάσημο μπαλέτο του Ίγκορ Στραβίνσκι. Απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 5-12 ετών και στοχεύει να αποτελέσει μια ιδεώδη εισαγωγή στον κόσμο της λυρικής τέχνης, από έναν δημιουργό με σύγχρονο μουσικό και θεατρικό ιδίωμα. Το λιμπρέτο είναι της Σοφιάννας Θεοφάνους, ενώ το εξαμελές ενόργανο σύνολο διευθύνει ο Μιχάλης Παπαπέτρου.

Η ιστορία του έργου μιλά για το Πουλί της φωτιάς, ένα μεγαλόσωμο, πανέμορφο πτηνό με μαγικές ικανότητες, μεγαλοπρεπές φτέρωμα στο χρώμα της φωτιάς. Το πιο βασικό όμως; Βάζει σε μεγάλες περιπέτειες όποιον επιχειρεί να το πιάσει. Ον ασυνήθιστο, μαγικό και εκθαμβωτικό, συμβολίζει την απόλυτη ελευθερία γι’ αυτό και η κατάκτησή του σχετίζεται με την πραγματοποίηση των πιο δύσκολων στόχων, των πιο μεγάλων επιθυμιών.
Μέσα από λιτό αλλά εντυπωσιακό σκηνικό η Εναλλακτική Σκηνή μεταφέρει τα παιδιά και τους νέους στον κόσμο της φαντασίας. Με όχημα μια μαγική ντουλάπα ταξιδεύουμε σε καταπράσινα δάση, παλάτια και απόκοσμα μέρη, εκεί όπου όλα μπορούν να συμβούν. Έντονα χρώματα, μαγικά κόλπα και μεταμορφώσεις επί σκηνής συνθέτουν ένα αξέχαστο μουσικοθεατρικό ταξίδι.

H ιστορία έχει ως εξής…

Όταν ο τσάρος Βιτσλάβ ανακαλύπτει ότι τα πολύτιμα χρυσά του μήλα αρχίζουν και λιγοστεύουν, αναθέτει στα τρία του παιδιά Ντιμίτρι, Βασίλι και Ιβάν να πιάσουν τον κλέφτη και να του τον παραδώσουν. Σε αντάλλαγμα, τους προσφέρει το στέμμα και το βασίλειό του. Ο μικρότερος ο Ιβάν, ο πιο κακομαθημένος και αλαζόνας, ξεγελάει τα αδέρφια του και ξεκινάει μόνος του ένα συναρπαστικό και δύσκολο ταξίδι στο Μαύρο Δάσος του Μάγου βασιλιά Κοσέι, του μεγαλύτερου μάγου των εποχών και των παραμυθιών. Με τη βοήθεια του Βολκ του Λύκου αναζητά το χρυσό Πουλί της φωτιάς για να το παραδώσει στον πατέρα του και να αποδείξει ότι αξίζει να γίνει ο επόμενος τσάρος. Μέσα από τις περιπέτειές του θα μάθει από την αρχή και με δύσκολο τρόπο την αξία της ειλικρίνειας και της γενναιότητας που οδηγεί στο δρόμο της γέννησης ενός πραγματικού Βασιλιά.

Η όπερα για παιδιά και νέους Ο πρίγκιπας Ιβάν και το πουλί της φωτιάς αποτελεί την κεντρική παραγωγή της πρωινής ζώνης της Εναλλακτικής Σκηνής για τη σεζόν 2017-2018. Πρόκειται για μια νέα ανάθεση της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ στον Θοδωρή Αμπαζή.

Σημείωμα του συνθέτη και σκηνοθέτη Θοδωρή Αμπαζή

Το μουσικό παραμύθι Ο πρίγκιπας Ιβάν και το πουλί της φωτιάς προέκυψε από καλλιτεχνική ανάγκη δική μου και της Σοφιάννας Θεοφάνους να συνεργαστούμε ξανά, μετά το πρώτο μας κοινό εγχείρημα, τη Βασίλισσα του χιονιού. Η πρόσκληση από την Εναλλακτική Σκηνή και τον τότε Υπεύθυνο Γιώργο Κουμεντάκη ήρθε την κατάλληλη στιγμή και έτσι δόθηκε το εναρκτήριο λάκτισμα της νέας μας περιπέτειας.

Γνώριζα ένα μέρος από το ομώνυμο παραμύθι, μέσω του περίφημου έργου για μπαλέτο του Ίγκορ Στραβίνσκι Το πουλί της φωτιάς. Την περίοδο των σπουδών μου στην Ολλανδία είχα μεγάλο πάθος με το έργο του μεγαλοφυούς συνθέτη· η μελέτη των ενορχηστρώσεών του ήταν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μου.

Εξερευνώντας τον κόσμο του ρωσικού παραμυθιού ανακαλύψαμε ότι το «πουλί της φωτιάς» συναντάται σε μια ποικιλία παραλλαγών στη ρωσική γραμματολογία. Διασκευάσαμε το παραμύθι, κρατώντας τους βασικούς άξονες, αλλά διαμορφώνοντας μια πυκνή μεν, εύληπτη δε ιστορία, κατάλληλη αφενός να υπηρετήσει ένα λιμπρέτο και αφετέρου να γίνει θελκτική για τους μικρούς θεατές.

Κεντρικό θέμα του παραμυθιού είναι η αλαζονεία ως ένας δρόμος που οδηγεί στην απομόνωση και τελικώς την καταστροφή. Ο προικισμένος πρίγκιπας Ιβάν πιστεύει ότι μόνος του μπορεί να καταφέρει τα πάντα. Εκμεταλλεύεται και κοροϊδεύει τους πάντες γύρω του αποσκοπώντας στην εγκαθίδρυση απόλυτης εξουσίας, όμως παίρνει ένα μάθημα ζωής όταν η Γελένα, παρά το ότι έχει εξαπατηθεί και πληγωθεί από αυτόν, τον σώζει από την εξορία και τη δυστυχία.

Στις παραστάσεις μου η σκηνοθεσία και η μουσική γεννιούνται μαζί. Οι σχέσεις των ηρώων και οι συνθήκες των σκηνών καθοδηγούν τη συνθετική σκέψη, με στόχο να υπηρετηθεί η δραματουργία του έργου. Οι μουσικές δομές δημιουργούνται κατ’ αρχάς ως αποτέλεσμα της μουσικής απεικόνισης μιας σκηνικής συμπεριφοράς, όμως στο επόμενο στάδιο, και καθώς διαμορφώνεται η συνολική φόρμα της παράστασης, η μουσική αναλαμβάνει να οδηγήσει τη δραματουργία αξιοποιώντας συνθετικές και ενορχηστρωτικές τεχνικές. Έτσι, ένα μεγάλο μέρος του συνολικού αποτελέσματος έχει ουσιαστικά ολοκληρωθεί στη σκέψη μου, πολύ πριν την έναρξη των προβών. Η χωροταξία, οι κινήσεις, η εκφορά του μελοποιημένου -ή μη- κειμένου, η χορικότητα και τα μονολογικά ή διαλογικά μέρη ανήκουν εξαρχής στην παρτιτούρα της παράστασης. Ο πυρήνας της σκηνοθεσίας είναι εύληπτα αποτυπωμένος στις μουσικές χειρονομίες και τις σκηνικές οδηγίες που τις συνοδεύουν· και καθώς στην περίπτωσή μου συνθέτης και σκηνοθέτης είναι το αυτό πρόσωπο, αποσοβείται ο κίνδυνος των μεγάλων συγκρούσεων μεταξύ συντελεστών, ο οποίος πάντοτε ελλοχεύει στην ολιστική διαπραγμάτευση που περιέγραψα.

Το μουσικό λεξιλόγιο της παράστασης είναι παντελώς ελεύθερο. Ως λάτρης των χρωμάτων, χρησιμοποιώ συχνά χρωματικές κλίμακες που όμως εναλλάσσονται με διατονικά μέρη και ενίοτε -κλείνοντας ταπεινά το μάτι στον δάσκαλο Στραβίνσκι- με οκτατονικές και ολοτονικές κλίμακες. Προσπαθώ, όπως και στη Βασίλισσα του χιονιού, να εισαγάγω τα παιδιά στον υπέροχο κόσμο της όπερας. Απέφυγα τις -μεγάλης διάρκειας- μουσικές χειρονομίες έχοντας επίγνωση του περιορισμένου χρόνου που τα παιδιά κρατούν τη συγκέντρωσή τους, ενώ φρόντισα ώστε τις πιο «εγκεφαλικές» μουσικές κατασκευές να τις διαδέχονται αναγνωρίσιμες και εύκολες μελωδίες που να μπορούν τα παιδιά να «απορροφήσουν» γρήγορα και να αναπαραγάγουν ευχερώς.

Οι παραστάσεις της όπερας για παιδιά και νέους Ο πρίγκιπας Ιβάν και το πουλί της φωτιάς που απευθύνονται σε σχολεία θα συνοδεύονται από ομαδικές ξεναγήσεις των μαθητών στο Πάρκο του ΚΠΙΣΝ. Οι μαθητές ξεκινούν το δικό τους συναρπαστικό ταξίδι στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχος, όπως ο Ιβάν στο Μαύρο Δάσος (όπως αναφέρεται στο έργο), αναζητώντας το ταξίδι που κάνει το Πουλί της φωτιάς ανάμεσα στη χλωρίδα και την πανίδα.

Χορηγός παράστασης