Αφιέρωμα στον Μανώλη Καλομοίρη

                Μέγας δωρητής ΕΛΣ

Το αφιέρωμα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στον Μανώλη Καλομοίρη έρχεται στις 28 Ιουνίου 2024 στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ σε μουσική διεύθυνση του Κορνήλιου Μιχαηλίδη και διεύθυνση χορωδίας του Αγαθάγγελου Γεωργακάτου. Το μοναδικό αυτό αφιέρωμα έχει διττή σημασία: επιχειρεί αφενός να τονίσει τη σχέση του μεγάλου Έλληνα συνθέτη με το μελόδραμα και την Εθνική Λυρική Σκηνή, αφετέρου να φέρει στο φως δύο εντελώς άγνωστα έργα του.

Στο πρώτο μέρος θα ακουστούν η πρόσφατα αποκατεστημένη Συμφωνική φαντασία από τον Πρωτομάστορα, η δημοφιλής Σουίτα από το Δαχτυλίδι της μάνας και το συναρπαστικό συμφωνικό ποίημα Μηνάς ο Ρέμπελος, κουρσάρος στο Αιγαίο, βασισμένο στο ομώνυμο λογοτεχνικό έργο του Κωστή Μπαστιά, πρώτου Γενικού Διευθυντή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Στο δεύτερο μέρος θα ακουστούν σε παγκόσμια πρώτη εκτέλεση το έργο Στη λευτεριά της Κρήτης για χορωδία και ορχήστρα, και η εμπνευσμένη από τους Βαλκανικούς πολέμους εμβληματική καντάτα Ο μαρμαρωμένος βασιλιάς, για δύο φωνές, χορωδία και ορχήστρα, έργο του 1914 σε ποίηση Μυρτιώτισσας.

Ο Μανώλης Καλομοίρης (1883-1962), σαμιακής καταγωγής, γεννήθηκε στη Σμύρνη, όπου και έλαβε τα πρώτα μαθήματα μουσικής, τα οποία συνέχισε στην Αθήνα και την Κωνσταντινούπολη. Σπούδασε στο Ωδείο της Βιέννης πιάνο, θεωρητικά και σύνθεση. Θεωρείται ο θεμελιωτής της Εθνικής Μουσικής Σχολής στην Ελλάδα. Άντλησε την έμπνευσή του από την ελληνική παράδοση και το ελληνικό τραγούδι καθώς και από την ποίηση και τη λογοτεχνία της εποχής του. Συνέθεσε πάνω από διακόσια έργα, ανάμεσά τους πέντε όπερες, τρεις συμφωνίες, συμφωνικά ποιήματα, ένα κοντσέρτο για πιάνο, κύκλους τραγουδιών για φωνή και ορχήστρα και για φωνή και πιάνο, έργα για πιάνο, μουσική δωματίου, χορωδιακά, καθώς και έργα για παιδιά (χορωδιακά, έργα για πιάνο). Οι όπερές του έχουν παρουσιαστεί επανειλημμένα από την Εθνική Λυρική Σκηνή.

Η μουσικολόγος Μυρτώ Οικονομίδου φωτίζει πτυχές του έργου του Μανώλη Καλομοίρη: «“Μπορεί κανείς κι έτσι να ορίσει το σκοπό της μουσικής: να δίνη ζωή στα όνειρα από τη μια μεριά και να παρασταίνει τη Ζωή σαν όνειρο από την άλλη”. Αυτή η πεποίθηση του Καλομοίρη από τα 1908, ειπωμένη στην αρχή της καριέρας του, θα τον ακολουθήσει σε όλη του τη συνθετική πορεία. Φύση ιδιοσυγκρασιακή, η έμπνευσή του προέρχεται σχεδόν πάντα από εξωμουσικούς παράγοντες που συνδέονται με την ελληνική παράδοση, λογοτεχνία, ιστορία και προσωπικά βιώματα. Για τη δημιουργία εθνικού χαρακτήρα στη μουσική του θα βασιστεί στους τρόπους και τους ρυθμούς του ελληνικού δημοτικού τραγουδιού και του βυζαντινού μέλους. Στις περιπτώσεις που χρησιμοποιεί αυτούσιες παραδοσιακές μελωδίες (όπως στις όπερες), στόχος είναι η επίδραση στο ασυνείδητο του ακροατή και η συναισθηματική του εμπλοκή, μέσω της συμβολικής και δραματικής τους λειτουργίας. Το ίδιο συμβαίνει και με τη χρήση χαρακτηριστικών ρυθμών από παραδοσιακούς χορούς, δημιουργώντας συνειρμούς και συνδέσεις με τον τόπο προέλευσής τους και τη χρήση τους στο φυσικό τους περιβάλλον. Αυτά τα στοιχεία τα βρίσκουμε λίγο πολύ σε όλα τα έργα του aφιερώματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στον Μανώλη Καλομοίρη».

Την Ορχήστρα της ΕΛΣ διευθύνει ο Κορνήλιος Μιχαηλίδης, ένας από τους κορυφαίους διεθνώς ανερχόμενους αρχιμουσικούς της γενιάς του στο συμφωνικό και οπερατικό ρεπερτόριο. Πρόσφατα ολοκλήρωσε τη θητεία του ως προσκεκλημένος αρχιμουσικός (Conductor in residence) της Συμφωνικής Ορχήστρας Ισλανδίας, ενώ τα διαστήματα 2016-2017 και 2018-2020 υπήρξε βοηθός αρχιμουσικού στις ορχήστρες της Φινλανδικής και της Γαλλικής Ραδιοφωνίας. Έχει συνεργαστεί με την Εθνική Ορχήστρα Ρωσίας, τη Φιλαρμονική Νότιας Δανίας, την ΚΟΑ κ.ά. Επιπλέον, πραγματοποιεί αξιοσημείωτες εμφανίσεις ως σολίστ πιάνου και έχει βραβευτεί στον 1ο Διεθνή Διαγωνισμό Πιάνου της Μαγέν (Γαλλία). Είναι καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Κλασικής Μουσικής Κουφονησίων.

Τη Χορωδία της ΕΛΣ διευθύνει ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος, ο οποίος το 2012, μετά από διεθνή διαγωνισμό, επιλέχθηκε για τη θέση του διευθυντή χορωδίας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, με την οποία έχει παρουσιάσει περισσότερες από 240 παραστάσεις όπερας.

Σολίστ οι εξαιρετικοί και πολύ αγαπητοί στο ελληνικό κοινό Μαρία Μητσοπούλου και Τάσος Αποστόλου.

Η υψίφωνος Μαρία Μητσοπούλου έχει λάβει την υποτροφία «Μαρία Κάλλας» και κέρδισε το πρώτο βραβείο στον διεθνή διαγωνισμό «Βιντσέντσο Μπελλίνι» (Κατάνια, 2001). Έχει τραγουδήσει πρωταγωνιστικούς ρόλους σε έργα όπως Οι γάμοι του Φίγκαρο, Ο μαγικός αυλός, Μποέμ, Κάρμεν, Η νυχτερίδα, Τραβιάτα, Ριγολέττος κ.ά. Έχει συμμετάσχει σε ηχογραφήσεις λυρικών έργων και ορατορίων, ενώ έχει συνεργαστεί με σημαντικούς καλλιτέχνες και σπουδαίες ορχήστρες.

Ο βαθύφωνος Τάσος Αποστόλου έχει τραγουδήσει, μεταξύ άλλων, στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, στην Επίδαυρο, στο Λίνκολν Σέντερ στη Νέα Υόρκη, σε Ιταλία, Γερμανία, Κατάρ, Ελβετία, Βοστώνη, Αίγυπτο, Κύπρο και αλλού. Έχει συνεργαστεί με όλες τις μεγάλες ελληνικές ορχήστρες (ΚΟΑ, ΚΟΘ, ΕΣΣΜ, Ορχήστρα των Χρωμάτων, Κρατική Ορχήστρα Κύπρου, ΟΔΑ, ΕΡΤ κ.ά.) και έχει μετάσχει σε συναυλίες, πρώτες εκτελέσεις και ηχογραφήσεις σημαντικών Ελλήνων συνθετών.

Με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Α΄ ΜΕΡΟΣ

Συμφωνική φαντασία από τον Πρωτομάστορα (1934;)
Συνεπιμέλεια Γιάννης Τσελίκας, Μυρτώ Οικονομίδου

Το δαχτυλίδι της μάνας (1955)
Σουίτα σε τρία μέρη από την ομώνυμη όπερα
I. Πρελούδιο (Εισαγωγή της Α΄ Πράξης)
ΙΙ. Είσοδος της Κυράς (από τη Β΄ Πράξη)
ΙΙΙ. Το ξημέρωμα των Χριστουγέννων (Εισαγωγή της Γ΄ Πράξης)
Επιμέλεια Γιάννης Σαμπροβαλάκης

Μηνάς ο Ρέμπελος, κουρσάρος στο Αιγαίο (1940)
Συμφωνικό ποίημα επάνω στο ομώνυμο ρομάντσο του Κωστή Μπαστιά
Επιμέλεια Γιάννης Τσελίκας

Β΄ ΜΕΡΟΣ

Στη λευτεριά της Κρήτης (1936)
για χορωδία και ορχήστρα
Ποίηση Ιωάννης Γ. Ηλιάκης
Επιμέλεια Γιάννης Τσελίκας
Πρώτη παγκόσμια εκτέλεση

Ο μαρμαρωμένος βασιλιάς (1914)
διά χορωδίαν μικτήν και ορχήστραν με σόλα βαθυφώνου και σοπράνου
Ποίηση Μυρτιώτισσα
Συνεπιμέλεια Γιάννης Τσελίκας, Μυρτώ Οικονομίδου
Πρώτη παγκόσμια εκτέλεση