Οι γάμοι του Φίγκαρο

Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) [www.SNF.org] για τη δημιουργία του επετειακού προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821.

 Τυχερός στάθηκε ο Λορέντσο ντα Πόντε και κατάφερε να πάρει την άδεια του Ιωσήφ Β΄, αυτοκράτορα της Αυστρίας, το 1786 για να γράψει το λιμπρέτο της πρώτης του συνεργασίας με τον Μότσαρτ, βασισμένο στο θεατρικό έργο του Πιερ Μπωμαρσαί Η τρελή ημέρα ή Ο γάμος του Φίγκαρο (1778), το ανέβασμα του οποίου στο Παρίσι αρχικά απαγόρευσε ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄. Πιθανότατα ο Ιωσήφ να υπολόγισε ότι η στρεβλή εικόνα για την αριστοκρατία που διαπνέει το έργο θα βοηθούσε στη διαμάχη του εκείνη την περίοδο με την ανώτερη κοινωνική τάξη κυρίως σε φορολογικά θέματα. Στους Γάμους του Φίγκαρο συναντούμε τους ήρωες του προηγούμενου θεατρικού έργου του Μπωμαρσαί Ο κουρέας της Σεβίλλης (1773). Έχουν περάσει τρία χρόνια από τότε που ο Φίγκαρο κατάφερε να παντρέψει τον Κόμη Αλμαβίβα με τη Ροζίνα και τώρα είναι η σειρά του να παντρευτεί τη Σουζάννα, μέλος του υπηρετικού τους προσωπικού, όπως και ο ίδιος. Ωστόσο ο Κόμης έχει αρχίσει να βαριέται τον έγγαμο βίο και προσπαθεί να εκμεταλλευτεί το προνόμιο της «πρώτης νύχτας» σύμφωνα με το οποίο ένας άρχοντας μπορεί να κοιμηθεί με μια υπηρέτριά του την πρώτη νύχτα του γάμου της. Οι μηχανορραφίες του Κόμη όμως αποκαλύπτονται, ο Φίγκαρο με τη Σουζάννα παντρεύονται και ο ίδιος ο Κόμης υποχρεώνεται να ζητήσει συγχώρεση από τη σύζυγό του για την ανάρμοστη αυτή συμπεριφορά, δίνοντας στο έργο ένα αίσιο τέλος.

Αναμφισβήτητα οι Γάμοι του Φίγκαρο αποπνέουν την υποβόσκουσα κοινωνική αναστάτωση που θα οδηγούσε σε πολύ λίγα χρόνια στην έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης. Ο ίδιος ο Ναπολέοντας αργότερα θα περιέγραφε το έργο ως την «Επανάσταση εν δράσει». Ο Μότσαρτ και ο Ντα Πόντε, στην προσπάθειά τους να αποφύγουν προβλήματα με τις αρχές λογοκρισίας, τροποποίησαν σημαντικά το θεατρικό έργο δίνοντας μεγαλύτερο βάρος στο ερωτικό στοιχείο και λιγότερο στο θέμα της κοινωνικής σύγκρουσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο μονόλογος του Φίγκαρο, όπου, ενώ στο θεατρικό κείμενο κατακρίνεται η κληρονομημένη αριστοκρατική καταγωγή και ουσιαστικά τίθεται στο στόχαστρο της κριτικής η αριστοκρατική τάξη, στην όπερα προσαρμόζεται σε κριτική για τις άπιστες γυναίκες…

Οι Γάμοι του Φίγκαρο, πέρα από τα ενδογενή επαναστατικά μηνύματα σε συνδυασμό με το ερωτικό στοιχείο που αναδύεται από τη γοητευτική και τρυφερή μουσική του Μότσαρτ, αποτελούν τομή στην ιστορία της όπερας, καθώς πρωταγωνιστές δεν είναι πλέον θεοί, μυθικοί ήρωες ή εξωτικά πρόσωπα αλλά άνθρωποι της καθημερινότητας: άρχοντες και υπηρέτες.