Στις 5 Μαρτίου 1940 υψώθηκε για πρώτη φορά η αυλαία για τη Λυρική Σκηνή του Βασιλικού Θεάτρου, τον θίασο που δημιουργήθηκε από τον Κωστή Μπαστιά, διευθυντή του Βασιλικού και επίσης Διευθυντή Γραμμάτων και Τεχνών της κυβέρνησης Μεταξά. Ως εναρκτήριο έργο επιλέχθηκε η Νυχτερίδα του Γιόχαν Στράους γιου. Η οπερέτα αυτή, που δόθηκε σε ελληνική μετάφραση του Άγγελου Τερζάκη, επέτρεπε να αξιοποιηθούν η ορχήστρα, οι τραγουδιστές και οι χορευτές του νεοσύστατου λυρικού θιάσου, όπως επίσης οι ηθοποιοί του Βασιλικού. Η παράσταση σημείωσε τεράστια επιτυχία στο θέατρο της Αγίου Κωνσταντίνου. Το ίδιο καλοκαίρι ταξίδεψε στη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο των εγκαινίων του Βασιλικού Θεάτρου της συμπρωτεύουσας και συμπλήρωσε εκεί εκατό παραστάσεις.

Την 1η Απριλίου 1944 ο οργανισμός αποσπάστηκε από το Εθνικό Θέατρο και με το όνομα Εθνική Λυρική Σκηνή εγκαινίασε τις δραστηριότητές του στο πρώτο Θέατρο Ολύμπια της οδού Ακαδημίας με την όπερα Ρέα του Κερκυραίου Σπύρου Σαμάρα. Ο Σαμάρας, συνθέτης του επίσημου Ύμνου των Ολυμπιακών Αγώνων, υπήρξε ένας από τους διαπρεπέστερους Έλληνες μουσουργούς. Έργα του είχαν παρουσιαστεί σε πολλές μεγάλες ευρωπαϊκές σκηνές, ανάμεσα στις οποίες η Σκάλα του Μιλάνου. Την παράσταση του 1944 διηύθυνε ο συνθέτης και αρχιμουσικός Αντίοχος Ευαγγελάτος ενώ τον κεντρικό ρόλο ερμήνευε η Μιρέιγ Φλερύ, που είχε διαπρέψει στο εξωτερικό, όπου είχε εμφανιστεί και πλάι στον διάσημο Ιταλό τενόρο Μπενιαμίνο Τζίλι.

Η Εθνική Λυρική Σκηνή ξεκίνησε τις εμφανίσεις της στο Ηρώδειο το 1944, δηλαδή από την πρώτη χρονιά λειτουργίας της ως αυτόνομου οργανισμού και πολύ πριν την ίδρυση του Φεστιβάλ Αθηνών το 1955. Πρώτα έργα που παρουσίασε εκεί ήταν ο Πρωτομάστορας του Μανώλη Καλομοίρη, ο οποίος διετέλεσε πρώτος Γενικός Διευθυντής του νέου οργανισμού, και ο Φιντέλιο του Μπετόβεν. Ειδικότερα, η παρουσίαση του Φιντέλιο με πρωταγωνίστρια τη Μαρία Κάλλας –στη φωτογραφία τέταρτη από αριστερά– στις 14 Αυγούστου, δύο μήνες πριν από την Απελευθέρωση, σε μετάφραση της Βέτας Πεζοπούλου, ενθουσίασε το κοινό, το οποίο μετά το «χορωδιακό των φυλακισμένων» φώναξε «Λευτεριά!», εξέλιξη την οποία οι λογοκριτικές αρχές προφανώς δεν είχαν προβλέψει.

Το Θέατρο Ολύμπια που στέκει μέχρι σήμερα στο κέντρο της Αθήνας, στην οδό Ακαδημίας, εγκαινιάστηκε από την Εθνική Λυρική Σκηνή στις 8 Ιανουαρίου 1958 με την Αΐντα του Τζουζέππε Βέρντι. Η πρεμιέρα δόθηκε με κάθε επισημότητα. Την παράσταση σε σκηνοθεσία του Ρέμο ντέλλα Πέργκολα διηύθυνε ο Ανδρέας Παρίδης, ενώ τον πρωταγωνιστικό ρόλο ερμήνευε η Ρένα Κανάκη. Το Θέατρο Ολύμπια στέγασε την Εθνική Σκηνή επί σχεδόν έξι δεκαετίες, μέχρι το 2017.

Στις κορυφαίες στιγμές της ιστορίας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ανήκουν οι δύο παραστάσεις με πρωταγωνίστρια τη Μαρία Κάλλας στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου: Νόρμα το καλοκαίρι του 1960 και Μήδεια τον Αύγουστο του 1961. Την ντίβα προσκάλεσε ο Κωστής Μπαστιάς, ο οποίος από το 1959 ήταν και πάλι στο πηδάλιο του οργανισμού. Φρόντισε δε να την πλαισιώσει με ένα εξαιρετικό επιτελείο συντελεστών και συμπρωταγωνιστών. Τη Νόρμα διηύθυνε ο διαπρεπής Ιταλός αρχιμουσικός και μέντορας της Κάλλας Τούλλιο Σεραφίν, η σκηνοθεσία ήταν του Αλέξη Μινωτή και τα κοστούμια του Γιάννη Τσαρούχη. Πλάι στην ντίβα στέκονταν ο Μίρτο Πίκκι ως Πολλιόνε και η νεότατη Κική Μορφωνιού ως Ανταλτζίζα.

Έχοντας ξεκινήσει το 1947 από τη Χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ο βαρύτονος Κώστας Πασχάλης βρισκόταν στα τέλη της δεκαετίας του 1960 στην κορυφή μιας διεθνούς σταδιοδρομίας, η οποία τον είχε φέρει στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα διεθνώς. Ένας από τους διασημότερους ρόλους του υπήρξε ο Μάκβεθ στην ομώνυμη όπερα του Τζουζέππε Βέρντι. Το καλοκαίρι του 1969 στο Ηρώδειο τον ερμήνευσε σε σκηνοθεσία του Τζων Κόπλεϋ και μουσική διεύθυνση του Λαμπέρτο Γκαρντέλλι με συμπρωταγωνίστρια τη διάσημη Ίνγκε Μπορκ ως Λαίδη Μάκβεθ. Ο Πασχάλης επέστρεφε τακτικά στην ΕΛΣ ερμηνεύοντας πλήθος ρόλων ενώ το διάστημα 1988/89 διετέλεσε Γενικός Διευθυντής του οργανισμού.

Σήμερα ίσως φαίνεται περίεργο, όμως μέχρι περίπου τα μέσα της δεκαετίας του 1970 σε όλη την Ευρώπη ήταν συνηθισμένο οι όπερες να παρουσιάζονται μεταφρασμένες, στη γλώσσα κάθε τόπου. Ο λόγος ήταν απλός και πρακτικός: καθώς δεν υπήρχαν υπέρτιτλοι, αυτός ήταν ο πιο άμεσος τρόπος να κατανοεί το κοινό όσα συνέβαιναν πάνω στη σκηνή. Τη λύση αυτή υιοθέτησε και η Εθνική Λυρική Σκηνή στις παραστάσεις της στο Θέατρο Ολύμπια, ενώ στο Ηρώδειο οι μεγάλες παραγωγές που απευθύνονταν σε διεθνές ακροατήριο δίνονταν στη γλώσσα του πρωτοτύπου. Στα Ολύμπια η πρώτη παραγωγή που δόθηκε πλήρως στη γλώσσα του πρωτοτύπου ήταν ο Φάλσταφ του Βέρντι σε μουσική διεύθυνση του Ανδρέα Παρίδη, σκηνοθεσία του Σπύρου Ευαγγελάτου και με διάσημο πρωταγωνιστή τον βαρύτονο Τζουζέππε Ταντέι.

Το μπαλέτο υπήρξε από την αρχή στις προδιαγραφές του λυρικού θιάσου που ιδρύθηκε από το Βασιλικό / Εθνικό Θέατρο. Η δημιουργία του ήταν στην ουσία η πρώτη συστηματική προσπάθεια σύστασης κρατικής χορευτικής ομάδας με ρεπερτόριο. Για τον σκοπό αυτό προσελήφθη ο διαπρεπής Τσέχος χορογράφος Σάσα Μάχοφ. Ο Μάχοφ υπήρξε βασικός συνεργάτης του Μπαλέτου του Εθνικού Θεάτρου της Πράγας ως τη γερμανική εισβολή το 1939. Αρχικά το Μπαλέτο της ΕΛΣ συμμετείχε σε παραστάσεις όπερας και οπερέτας, ενώ παρουσίαζε επίσης σύντομα μπαλέτα ή βραδιές μπαλέτου με αποσπάσματα από διάσημα έργα. Το πρώτο πλήρες μπαλέτο μεγάλης διάρκειας που παρουσιάστηκε ήταν το 1983 η Ζιζέλ του Αντόλφ Αντάμ, σε χορογραφία της Καλίνας Μπογκόεβα με την Κατερίνα Δήμα και τον Άγγελο Χατζή στους κεντρικούς ρόλους.

Το 2006 Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ανέλαβε ο καταξιωμένος σκηνογράφος και σκηνοθέτης Στέφανος Λαζαρίδης, ο οποίος είχε ήδη διαγράψει σημαντική σταδιοδρομία στα μεγαλύτερα θέατρα και φεστιβάλ του εξωτερικού. Με την εμπειρία και τη δυναμική προσωπικότητά του επιχείρησε να φέρει την Εθνική Λυρική Σκηνή σε διάλογο με τη διεθνή παραγωγή, μετακαλώντας σημαντικούς καλλιτέχνες και παρουσιάζοντας αξιόλογες παραγωγές. Μια από αυτές ήταν η διάσημη παραγωγή της όπερας Ο Νίξον στην Κίνα του Τζων Άνταμς σε σκηνοθεσία του Πήτερ Σέλλαρς, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε το 1987 στο Χιούστον και στη συνέχεια σε ολόκληρο τον κόσμο.

Επιθυμώντας να ανανεώσει το εγχώριο κοινό της όπερας και ταυτόχρονα να δείξει πόσο διαχρονικά είναι τα θέματα που απασχολούν τους μεγάλους συνθέτες, ο Στέφανος Λαζαρίδης, Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ανέθεσε στον σκηνοθέτη Γκρέιαμ Βικ μια νέα παραγωγή της δημοφιλέστατης Μποέμ του Πουτσίνι, η οποία θα διαδραματιζόταν στη σύγχρονη Αθήνα. Έτσι, η μποέμικη παρέα που πρωταγωνιστεί στην όπερα μεταφέρθηκε από το παρισινό Καρτιέ Λατέν των φοιτητών του 19ου αιώνα στα Εξάρχεια. Οι αγωνίες και τα συναισθήματά τους όμως παρέμειναν τα ίδια.

Το 2008 η Εθνική Λυρική Σκηνή έδωσε την ευκαιρία στον βαρύτονο Δημήτρη Πλατανιά να ερμηνεύσει έναν από τους ρόλους που τον έκαναν διάσημο σε όλο τον κόσμο, τον Ριγολέττο στην ομώνυμη όπερα του Τζουζέππε Βέρντι. Η νέα παραγωγή του Νίκου Πετρόπουλου τοποθετούσε τη δράση στην Ιταλία την περίοδο του φασισμού, σε μια εποχή κατά την οποία μπορούσαν εύκολα να μεταφερθούν τα έκλυτα ήθη, η υπεροψία της εξουσίας και οι συνωμοσίες που υπάρχουν στο έργο του Ουγκό, στο οποίο βασίζεται η όπερα. Η φιλμ νουάρ αισθητική της παράστασης συνεισέφερε στη σκοτεινή ατμόσφαιρα.

Στις 15 Οκτωβρίου 2017, μετά από σειρά δοκιμαστικών παραστάσεων που είχαν πραγματοποιηθεί την άνοιξη της ίδιας χρονιάς, η Εθνική Λυρική Σκηνή εγκαταστάθηκε οριστικά στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Για την επίσημη έναρξη της καλλιτεχνικής της δραστηριότητας, ο Καλλιτεχνικός της Διευθυντής Γιώργος Κουμεντάκης επέλεξε ένα από τα απαιτητικότερα έργα του ρεπερτορίου, την όπερα Ηλέκτρα του Ρίχαρντ Στράους. Ήταν η πρώτη φορά που το έργο παραστάθηκε από την Εθνική Λυρική Σκηνή, όπως επίσης ήταν η πρώτη φορά που με τον οργανισμό συνεργάστηκε η διάσημη μεσόφωνος Αγνή Μπάλτσα, η οποία ανέλαβε τον ρόλο της Κλυταιμνήστρας.

Η πρόθεση του Γιώργου Κουμεντάκη, Καλλιτεχνικού Διευθυντή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, να εισαγάγει στο δραματολόγιο του οργανισμού σημαντικούς νέους τίτλους υλοποιήθηκε τη δεύτερη καλλιτεχνική περίοδο του οργανισμού στο ΚΠΙΣΝ με την πανελλήνια πρώτη παρουσίαση της όπερας Γενούφα του Λέος Γιάνατσεκ, σε σκηνοθεσία της Νίκολα Ράαμπ και σκηνικά και κοστούμια του Γιώργου Σουγλίδη. Τον ρόλο της Νεωκόρισσας μοιράστηκαν η Ζαμπίνε Χογκρέφε, που είχε σημειώσει μεγάλη επιτυχία ως Ηλέκτρα την προηγούμενη χρονιά, και η Τζούλια Σουγλάκου, η οποία λίγα χρόνια νωρίτερα είχε ερμηνεύσει τον κεντρικό ρόλο στη Φόνισσα του Κουμεντάκη.

Στο ευρύτερο πλαίσιο της δωρεάς του προς την Εθνική Λυρική Σκηνή το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) θεώρησε από την αρχή πρώτιστης σημασίας τη δημιουργία ενός χώρου αφιερωμένου στη σύγχρονη δημιουργία με στόχο τη διεύρυνση του κοινού της ΕΛΣ. Το ΙΣΝ υποστήριξε όχι μόνο την ίδρυση, αλλά στη συνέχεια και τον προγραμματισμό της Εναλλακτικής Σκηνής, προσφέροντας το περιθώριο δημιουργικής ελευθερίας και ρίσκου που απαιτείται για έναν τέτοιο θεσμό. Στον πολυμορφικό χώρο της Εναλλακτικής Σκηνής έχουν ήδη παρουσιαστεί πλήθος έργων με διαφορετικές απαιτήσεις καθώς επίσης ορισμένες από τις σημαντικότερες όπερες των τελευταίων δεκαετιών, όπως πρόσφατα το Powder Her Face του Τόμας Άντες.

Το 2020 η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσίασε γα πρώτη φορά στην ιστορία της ένα από τα λυρικά αριστουργήματα του 20ού αιώνα, την όπερα Βότσεκ του Άλμπαν Μπεργκ. Ήταν, επίσης, η πρώτη φορά που η συγκεκριμένη όπερα παραστάθηκε στην Ελλάδα από εγχώριες μουσικές δυνάμεις –την ορχήστρα, τη χορωδία και την παιδική χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής υπό τη διεύθυνση του Βασίλη Χριστόπουλου– αλλά και με Έλληνα πρωταγωνιστή, τον βαρύτονο Τάση Χριστογιαννόπουλο. Τη σκηνοθεσία υπέγραψε ο διάσημος Γάλλος σκηνοθέτης Ολιβιέ Πυ. Ήταν, τέλος, η πρώτη παράσταση όπερας ελληνικού οργανισμού που μεταδόθηκε από το ευρωπαϊκό πολιτιστικό δίκτυο mezzo.

Το καλοκαίρι του 1971 η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσίασε στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού την όπερα Ορφέας και Ευρυδίκη του Γκλουκ. Είναι αλήθεια ότι η παραγωγή στιγματίστηκε από τον θάνατο στο πόντιουμ του Ιταλού αρχιμουσικού Φάουστο Κλέβα, τον οποίο αντικατέστησε ο βιολιστής και αρχιμουσικός Στέλιος Καφαντάρης. Ξεχώρισε όμως επίσης για την εικαστική σύλληψη του γεννημένου στην Ελλάδα Τζόρτζιο ντε Κίρικο, ο οποίος σχεδίασε σκηνικά και κοστούμια. Τους ρόλους ερμήνευσαν η ελληνικής καταγωγής μεσόφωνος Τατιάνα Τρογιάνος (Ορφέας), η υψίφωνος Αντιγόνη Σγούρδα (Ευρυδίκη) και η Χαρά Σαβινό (Έρωτας).

Η Αριάδνη στη Νάξο υπήρξε η πρώτη όπερα του Ρίχαρντ Στράους που εντάχθηκε στο δραματολόγιο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Αντίθετα από άλλα διασημότερα έργα του Βαυαρού συνθέτη, όπως η Σαλώμη, η Ηλέκτρα και ο Ιππότης με το ρόδο, ξεχωρίζει για την περιορισμένη ενορχήστρωσή της, γεγονός που διευκόλυνε την παρουσίασή της στο περιορισμένων δυνατοτήτων Θέατρο Ολύμπια. Την παραγωγή, που ανέβηκε τον Φεβρουάριο του 1974, είχε διευθύνει ο Τσου Χούι και είχε σκηνοθετήσει ο Ντίνος Γιαννόπουλος. Τον ρόλο της Αριάδνης είχε αναλάβει η Αντιγόνη Σγούρδα, η οποία εκείνη την εποχή σταδιοδρομούσε στην Κρατική Όπερα της Βιέννης, ενώ γι’ αυτόν του Βάκχου είχε μετακληθεί ο τενόρος Γκάρυ Μπάρτζες.

Το καλοκαίρι του 1975 η Εθνική Λυρική Σκηνή τόλμησε να παρουσιάσει ένα πολύ ιδιαίτερο έργο στο Ηρώδειο, την Καταδίκη του Φάουστ, η οποία κατά τον συνθέτη της Εκτόρ Μπερλιόζ είναι ένας «σκηνικός θρύλος», στην ουσία ένα ορατόριο, που απαιτεί πολύ συγκεκριμένες συνθήκες προκειμένου να αποδειχτεί σκηνικά πειστικό. Τις βρήκε χάρη στον αρχιμουσικό Δημήτρη Χωραφά, τότε Διευθυντή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ο οποίος δεν είχε σπουδάσει μονάχα στο Παρίσι αλλά είχε επίσης διατελέσει μόνιμος αρχιμουσικός της Όπερας του Ρήνου (Στρασβούργο) και συνεπώς ήταν εξοικειωμένος με τα ζητούμενα της γαλλικής μουσικής. Τη σκηνοθεσία είχε αναλάβει ο Λουί Ερλό, εκείνη την εποχή διευθυντής του Εργαστηρίου Όπερας του Παρισιού και μετέπειτα διευθυντής του Φεστιβάλ της Αιξ-αν-Προβάνς, ενώ σκηνικά και κοστούμια είχε φιλοτεχνήσει ο γνωστός ζωγράφος Σπύρος Βασιλείου. Τον κεντρικό ρόλο είχε κληθεί να ερμηνεύσει ένας διάσημος τενόρος, ο Γκυ Σωβέ.

Κατά την περίοδο της Μεταπολίτευσης έγιναν μεγάλες προσπάθειες να ανανεωθεί και να εκσυγχρονιστεί το ρεπερτόριο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Το δραματολόγιο εμπλουτίστηκε με πολλούς νέους τίτλους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο Φυλακισμένος του Λουίτζι Νταλλαπίκκολα, ο οποίος είχε ακουστεί για πρώτη φορά από την Ιταλική Ραδιοφωνία το 1940 και είχε πρωτοπαρουσιαστεί σκηνικά το 1950. Την παράσταση διηύθυνε ο συνθέτης Θόδωρος Αντωνίου και είχε σκηνοθετήσει ο Σπύρος Ευαγγελάτος. Τον ρόλο του Φυλακισμένου ερμήνευε ο βαρύτονος Σπύρος Σακκάς και εκείνον του Μέγα Ιεροεξεταστή ο τενόρος Γιώργος Ζερβάνος.

Στην ανανέωση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής τα χρόνια της Μεταπολίτευσης συνέβαλε αποφασιστικά ο Μάνος Χατζιδάκις από τη θέση του Αναπληρωτή διευθυντή, μέσα από προτάσεις για ρεπερτόριο αλλά και για καλλιτέχνες. Χαρακτηριστικά, μια από τις εισηγήσεις του ήταν η παρουσίαση της όπερας του Κουρτ Βάιλ Η άνοδος και η πτώση της πόλης Μαχαγκόννυ σε σκηνοθεσία του Μίνου Βολανάκη, σκηνικά του Διονύση Φωτόπουλου και κοστούμια της Ιωάννας Παπαντωνίου. Την παράσταση, με πρωταγωνιστές τη Βάσω Παπαντωνίου (Τζέννυ), την Κική Μορφωνιού (Μπέγκμπικ) και τον Ζάχο Τερζάκη (Τζιμ), επρόκειτο να διευθύνει ο ίδιος, ωστόσο τελικά την μπαγκέτα ανέλαβε ο Χανς-Βέρνερ Πίντγκεν.

Από τον Μάρτιο του 1960, οπότε εντάχθηκε στο δραματολόγιο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ο Μπορίς Γκοντουνόφ παρουσιαζόταν συχνά από τον οργανισμό, τόσο στο Θέατρο Ολύμπια όσο και στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού. Η παραγωγή του 1985 σε σκηνοθεσία του Σπύρου Ευαγγελάτου είχε την τύχη ενός εξαιρετικού πρωταγωνιστή, του μόλις 30χρονου τότε Γεωργιανού βαθύφωνου Παάτα Μπουρτσουλάτζε, ακόμα άγνωστου στη Δύση. Η σπηλαιώδης φωνή του έσεισε τα Ολύμπια και οδηγήθηκε σε μια εξαιρετική ερμηνεία χάρη στη μουσική διεύθυνση του Οδυσσέα Δημητριάδη, αρχιμουσικού του μοσχοβίτικου Θεάτρου Μπολσόι, ο οποίος διηύθυνε τακτικά στην Εθνική Λυρική Σκηνή.

Το καλοκαίρι του 1994 το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής παρουσίασε στο Ηρώδειο ένα έργο απαιτητικό όχι μόνο για τους χορευτές, αλλά και για την ορχήστρα: το μπαλέτο Ρωμαίος και Ιουλιέττα σε μουσική του Σεργκέι Προκόφιεφ. Τη χορογραφία κλήθηκε να υπογράψει ο Ολλανδός Ρούντι φαν Ντάντσιχ, την ορχήστρα διηύθυνε ο Ουκρανός Φεντόρ Γκλούσενκο ενώ το πρωταγωνιστικό ζευγάρι ερμήνευσαν ονειρικά η Μαρία Μηλιοπούλου και ο Γιάννης Ντοντσάκης. Η επιτυχημένη παράσταση μεταφέρθηκε την επόμενη καλλιτεχνική περίοδο στο Θέατρο Ολύμπια, απ’ όπου και η φωτογραφία.

Την άνοιξη του 1997 η Εθνική Λυρική Σκηνή προσκάλεσε τη Λίνα Βερτμύλλερ, διάσημη Ιταλίδα σκηνοθέτρια του κινηματογράφου, να σκηνοθετήσει μια νέα παραγωγή της δημοφιλέστατης Μποέμ του Πουτσίνι. Η Βερτμύλλερ διασφάλισε τη συγκίνηση της ιστορίας ενώ χάρη στα έξοχα σκηνικά και κοστούμια του Ενρίκο Γιομπ στη σκηνή του Θεάτρου Ολύμπια ζωντάνεψε ονειρικά το Παρίσι του Τουλούζ Λωτρέκ. Το πρωταγωνιστικό ζευγάρι ερμήνευαν η υψίφωνος Τζένη Δριβάλα (Μιμή) και ο τενόρος Ρομπέρτο Μπρουτζόνι (Ροντόλφο).

Ο συνθέτης Μανώλης Καλομοίρης συνέδραμε με πολλούς τρόπους στην ίδρυση και τη δημιουργία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Αρχικά υπήρξε συνεργάτης του Κωστή Μπαστιά, τον οποίο βοήθησε αποφασιστικά στον σχηματισμό της πρώτης ομάδας βασικών συντελεστών, ενώ στη συνέχεια διετέλεσε Διευθυντής και αργότερα Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού. Η Εθνική Λυρική Σκηνή παραμένει μέχρι σήμερα ο μόνος οργανισμός που με συνέπεια και σταθερότητα παρουσιάζει έργα Ελλήνων συνθετών. Το 1998 παρουσίασε σε μουσική διεύθυνση Βύρωνα Φιδετζή, σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου και σκηνικά και κοστούμια Γιάννη Μετζικώφ τα Ξωτικά νερά του Καλομοίρη, με γεμάτους πάθος πρωταγωνιστές την υψίφωνο Τζούλια Σουγλάκου (Ντετόρα) και τον τενόρο Βαγγέλη Χατζησίμο (Φοργκαέλ).

Μια από τις πιο φιλόδοξες παραγωγές της καλλιτεχνικής περιόδου 1998/99 υπήρξε η παρουσίαση του μπαλέτου Η μπαγιαντέρα σε μουσική του Λούντβιχ Μίνκους. Η χορογραφία στηρίχτηκε στην αναβίωση της αρχικής του Μαριύς Πετιπά από την Άλις Έλλιοτ. Το θέατρο πλημμύρισε με τα γεμάτα φαντασία σκηνικά και κοστούμια του Λεωνίδα ντε Πιαν ενώ το πρωταγωνιστικό ζευγάρι ερμήνευσαν έξοχα η Αλίνα Στεργιανού (Νικία) και ο Γιάννης Ντοντσάκης (Σολόρ).

Στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας η Εθνική Λυρική Σκηνή ανέλαβε να παρουσιάσει όπερες στον ιστορικό τόπο που διαδραματίζεται η πλοκή τους. Έτσι, το 2002 στους πρόποδες του βράχου του Ακροκορίνθου παρουσίασε σε προσωρινή σκηνική εγκατάσταση που δημιουργήθηκε ειδικά για την περίσταση την Πολιορκία της Κορίνθου του Ροσσίνι στην ιταλική της εκδοχή. Η μουσική διεύθυνση ήταν του Νηλς Μους ενώ τη σκηνοθεσία, τα σκηνικά και τα κοστούμια υπέγραψε ο Νίκος Πετρόπουλος. Για την περίσταση μετακλήθηκαν διάσημοι τραγουδιστές, όπως ο βαθύφωνος Ιλντάρ Αμπντρατζάκοφ (Μωάμεθ Β΄), η υψίφωνος Λουτσάνα Σέρρα (Παμίρα) και η μεσόφωνος Ντανιέλα Μπαρτσελόνα (Νεοκλής).

Τον Νοέμβριο του 2014 η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσίασε για πρώτη φορά τη Φόνισσα του Γιώργου Κουμεντάκη. Το εγχείρημα, ριψοκίνδυνο καθώς σχετιζόταν με ένα εμβληματικό έργο της νεοελληνικής λογοτεχνίας, αποδείχτηκε εξαιρετικά επιτυχημένο, καθώς ανέδειξε τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά του πρωτοτύπου. Η γραφή του Κουμεντάκη μετέφερε στοιχεία της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής σε μια σύγχρονη, απολύτως προσωπική γλώσσα και υπογράμμισε τη συναισθηματική ένταση του κεντρικού χαρακτήρα. Η σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Ευκλείδη διασφάλισε την αβίαστη ροή της δράσης ενώ το υποβλητικό, ευρηματικό σκηνικό του Πέτρου Τουλούδη απέδωσε με λιτά μέσα τους διαφορετικούς τόπους. Η παράσταση επαναλήφθηκε την επόμενη καλλιτεχνική περίοδο.